Dựa trên các diễn biến của đại dịch trên toàn cầu trong 1 tuần vừa qua và tình hình sinh hoạt dân cư với nhiều thói quen, ý thức và nếp sống không thể bỏ được, và dù đã qua 5 tháng giãn cách/phong tỏa xã hội theo từng mức độ khác nhau, cảnh người dân bắt đầu tỏ ra rất chủ quan và bất cẩn vì nghĩ rằng mình đã được tiêm chủng chống COVID-19, khi mà phần lớn chỉ mới tiêm shot 1, và một phần nhiều trong số đó lại tiêm loại vaccine vero-cell của Sinopharm có hiệu quả bảo vệ khá thấp so với các vaccine khác được WHO công nhận, tôi tiếp tục dự báo sẽ có các đợt bùng phát lây nhiễm cộng đồng khi Tp.HCM mở cửa trở lại, đặc biệt khi mùa mưa bão và không khí lạnh tràn về vào dịp cuối năm.
Vì thế, tôi khuyên những ai biết thức thời, khôn ngoan, thì nên tập chuẩn bị cho giai đoạn mới: GIAI ĐOẠN SỐNG CHUNG AN TOÀN VỚI COVID-19. Thực ra, điều này cũng chẳng mới lạ gì. Những đợt dịch bệnh bùng lên không kiểm soát được, gia đình tôi bên Mỹ, bạn bè tôi bên Italia, Anh, Pháp, Đức… đều đã trải qua chuyện đó – không thể tránh né hay từ chối được, như một lẽ đương nhiên. Vì chúng ta sống trong đám đông, và khi đám đông đó không hiểu được nguy cơ và tầm mức của nguy cơ đó, thì chỉ những người ở tư thế đã sẵn sàng mới có thể vượt qua được và vượt qua dễ dàng. Đã đến lúc chuẩn bị cho tình huống xấu nhất.
Tôi cũng đã từng viết về chiến lược chuẩn bị sống chung với đại dịch rồi, với 4 nguyên tắc căn bản và “về quê trong mùa dịch”. Đấy thật ra mới là giải pháp tốt nhất trong lúc này. Xin đọc lại:
Còn nếu bạn nào còn phải ở tại thành phố lớn, còn dính mắc vào môi trường đô thị, thì nên đọc kỹ các khuyến cáo và chỉ dẫn sau đây:
VẬY SỐNG CHUNG AN TOÀN VỚI COVID-19 LÀ NHƯ THẾ NÀO?
VỀ TIÊM CHỦNG VACCINE:
Điều quan trọng không phải là phải tiêm chủng bằng bất cứ giá nào.
Ưu tiên hàng đầu chính là ở thời điểm tiêm chủng, các bạn có nguy cơ bị nhiễm bệnh hay không, có phải chen chúc tập trung đông người trong môi trường dễ lây lan mầm bệnh hay không. Đừng cố gắng làm điều đó một khi bạn sẽ có nguy cơ nhiễm bệnh ngay trước khi tiêm chủng.
Nếu phải tiêm ở nơi không đủ điều kiện về mặt chăm sóc y tế và bảo quản vaccine, thì nên chọn các vaccine có thể dễ dàng bảo quản được ở nhiệt độ bình thường (từ -2 đến 8 độ C). Đừng cố tiêm cho được vaccine “xịn”, nhưng lại có rủi ro về mặt bảo quản chất lượng khi điểm tiêm là ở xã, phường, trường học, trạm xá… Bạn chỉ nên tiêm các loại vaccine được cho là “xịn” nhưng yêu cầu điều kiện bảo quản cao (như nhiệt độ cực âm chẳng hạn), ở bệnh viện lớn hoặc trung tâm chuyên môn về tiêm chủng.
Chích vaccine, dù có “xịn” đến mức nào, thì cũng có nguy cơ bị nhiễm bệnh, tăng nặng, nhập viện. Tỷ lệ bảo đảm bạn không nguy kịch và tử vong của các vaccine hiện nay không đạt 100% đâu nhé. Hãy đề phòng bạn rớt vào con số không được bảo vệ, sẽ trở nên nguy kịch và có thể tử vong, cho dù có tiêm vaccine 2 shot đầy đủ.
Lượng kháng thể bảo vệ do vaccine – bất cứ loại nào – sinh ra để bảo vệ bạn trước các biến chủng mới của COVID-19 (bao gồm Delta) sẽ không đảm bảo, nhất là sau một chu kỳ thời gian. Thông thường, chúng sẽ giảm đi một lượng đáng kể sau khoảng thời gian 3 – 6 tháng. Thực tế sẽ chứng minh điều đó thôi, các bạn ạ, sau khi Tp.HCM mở cửa và số người nhập viện tăng trong thời gian sắp tới. Ngoài ra, vaccine chích vào máu sẽ không thể bảo vệ việc mũi của bạn bị nhiễm virus và virus sinh sôi nảy nở ở trong vòm họng và đường hô hấp trên của bạn. Bạn vẫn có thể bị biến thành một căn nhà di động cho virus, và là một trạm phát tán mầm bệnh lây lan cho người khác (tuy là bạn không có triệu chứng nào).
Chích vaccine, dù có “xịn” đến mức nào, nhưng nếu hệ miễn dịch của chính cơ thể bạn đã yếu kém sẵn (do tuổi già, cơ địa yếu bẩm sinh, có tiền sử dùng thuốc ức chế hệ miễn dịch, nếp sống luông tuồng không tôn trọng giờ giấc sinh học…), thì sẽ chẳng sinh được kháng thể bảo vệ bao nhiêu cả, và bạn vẫn sẽ bị nhiễm bệnh nặng, nguy kịch và ngay cả tử vong. Vấn đề ở đây chính là nền tảng khả năng miễn dịch chống bệnh của cơ thể bạn, chứ không phải bất cứ vaccine hay thuốc chữa ở bên ngoài cả.
Nếu bạn đã quyết định phải tham gia vào hệ thống kinh tế – xã hội hiện đại, không thể từ bỏ nó được, phải sống để kiếm tiền… thì cần chuẩn bị tâm thế phải tiêm vaccine liên tục cho đến khi giới y khoa tìm ra được một biện pháp chữa trị hoặc phòng ngừa căn bệnh này hiệu quả hơn. Khi tiêm vaccine nhiều như thế, bạn vẫn đang chịu rủi ro đưa bản thân mình trở thành vật thí nghiệm cho tất cả các liệu pháp, vì gần như các vaccine hiện nay chỉ đang được cấp phép khẩn cấp mà thôi. Hãng dược sản xuất không chịu trách nhiệm cho bất cứ biến chứng hay tác dụng phụ nào về mặt sức khỏe của bạn sau khi tiêm vaccine đâu. Điều đó có thể không tốt cho sức khỏe về mặt lâu dài. Những ai đã sốc vaccine rồi thì sẽ hiểu điều đó. Tôi không nói dông dài về đề tài này nữa, vì vaccine không phải biện pháp tối ưu để chống dịch.
Với tình trạng khan hiếm vaccine, đặc biệt là tại Việt Nam hiện nay, thì đừng trông chờ quá nhiều vào vaccine! Tôi nói thật đấy. Bạn nào may mắn được tiêm/chích vaccine, thì nên làm ngay. Bạn nào chưa nằm trong diện được chủng ngừa, thì cũng đừng cố chạy đi kiếm. Hãy để những ai bị phơi nhiễm nhiều trong sinh hoạt xã hội nên được tiêm chủng trước. Các vaccine của Nga (Sputnik V), Trung Quốc (SinoVac, SinoPharm)… chưa có nhiều dữ liệu chứng thực tính hiệu quả. Nhiều quốc gia đã tiêm chủng loại vaccine này, nhưng vẫn bị tái nhiễm. Vấn đề là, các thông số đó còn tùy thuộc vào số lượng liều tiêm/cá thể (như Astrazenaca vậy), cơ địa dân số, nếp sinh hoạt, loại biến chủng, và ngay cả bị bóp méo bởi quan điểm chính trị. Điều quan trọng là khi phải tiêm loại vaccine mà bạn không tin tưởng, thì cũng nên hiểu điều đó và vẫn đeo khẩu trang, áp dụng 5K nghiêm ngặt. Các vaccine phải chích hai mũi, như Astrazeneca, Pfizer, Moderna… cần phải tiềm hai liều mới nâng được sức đề kháng trên 90%. Nếu tiêm một liều, bạn vẫn chỉ được bảo vệ 30% – 40%. Cho dù có tiêm hay không, bạn vẫn cần đeo khẩu trang và áp dụng 5K. Chắc chắn là, vaccine chỉ có tác dụng giảm triệu chứng bệnh lý, tránh cho người tiêm không rơi vào tình trạng nguy kịch, giảm tải cho hệ thống y tế. Còn về các hiệu quả khác như tránh lây lan, tránh nhiễm bệnh, tránh mang mầm bệnh, thì chưa có nhiều nghiên cứu khẳng định dứt khoát.
ĐIỀU QUAN TRỌNG LÀ, CHÍNH VIỆC TIÊM VACCINE SẼ CÓ THỂ LÀM CHO MỘT BỘ PHẬN DÂN SỐ CHỦ QUAN, PHỚT LỜ MỌI KHUYẾN CÁO CHỐNG DỊCH. Với loại dịch bệnh này, đừng bao giờ nghĩ rằng mình được miễn nhiễm dù có được tiêm chủng đầy đủ. Theo tôi, miễn dịch tạo ra do các loại vaccine hiện nay chỉ là một loại “miễn dịch cộng đồng giả”. Chỉ những ai có tiêm chủng mới không bị nguy kịch hoặc tử vong, nhưng điều đó không có nghĩa là hoàn toàn 100%. Nó chỉ có tác dụng giảm tải hệ thống y tế mà thôi. Và miễn dịch cộng đồng chỉ có thể đạt được khi 90% – 100% dân số đều tiêm chủng.
Trước khi tiêm vaccine, bạn cần thông báo chính xác cơ địa của mình, các triệu chứng phụ (nếu có) khi tiêm các loại vaccine khác trước đây, có bị dị ứng hay không, mức độ nghiêm trọng của dị ứng. Khi tiêm vaccine, yêu cầu nhân viên tiêm cho biết loại vaccine nào, tên vaccine, của quốc gia nào sản xuất, cần tiêm bao nhiêu liều trong chu kỳ bao nhiêu ngày. Luôn ở lại nơi tiêm vaccine trong 1 giờ để theo dõi bất cứ phản ứng phụ nào.
VỀ SINH HOẠT XÃ HỘI:
Tuân thủ 5K, đặc biệt là đeo khẩu trang – có chai xịt khuẩn. Khẩu trang nên dùng hai lớp. Nên sử dụng khẩu trang tốt, đúng tiêu chuẩn và chất lượng bảo vệ. Nên đeo thêm kính chống giọt bắn.
Trước khi ra ngoài đường để làm việc hay mua sắm, hãy lên kế hoạch kỹ lưỡng trước về lộ trình đường đi, cách tiếp xúc, cách nói chuyện, cách gặp gỡ với người khác. Cứ xem như tất cả mọi người chúng ta gặp là một F0 tiềm năng. Hãy suy nghĩ kỹ điều đó có đáng để làm hay không? Nếu làm chuyện đó sẽ gặp những rủi ro gì cho bản thân và những người trong gia đình. Có cách nào khác thay thế để tránh tối đa chuyện đó hay không (ví dụ như bằng điện thoại hay trực tuyến). Nếu đã phải ra đường, thì tính toán chi tiết để làm việc một cách thật hiệu quả như mình mong muốn, nhưng vẫn đặt ưu tiên an toàn lên trên tất cả mọi tiêu chỉ. Chẳng ai lo cho bạn bằng chính bản thân bạn đâu. Bạn là người quyết định điều đó, chứ không phải ai khác.
Tốt nhất là hãy gặp gỡ, trao đổi, trò chuyện, mua bán… trong môi trường thoáng khí, ngoài trời, có khoảng cách nhất định. Cần đeo khẩu trang kỹ lưỡng, không sờ tay lên mắt – mũi – miệng trong lúc ở ngoài đường. Nếu phải chạm đến những vị trí trên, thì phải khử khuẩn tay, mở khẩu trang đúng cách (ở phía dây đeo ở tai, bằng một tay, còn tay kia thì để làm điều bạn muốn làm).
Trước khi tiến hành gặp gỡ, cần xem kỹ chỗ đó có tập trung đông người hay không, có nguy cơ phải tiếp xúc gần như một “tai nạn không mong muốn” trong quá trình gặp gỡ hay không, và người mình tiếp xúc có triệu chứng gì về hắt hơi, sổ mũi. Bạn cũng có thể hỏi thẳng người ta nếu mức độ thân tình đủ để cởi mở chuyện đó. Nếu thấy họ hắt hơi – dù có đeo khẩu trang, thì cũng phải cẩn trọng, hủy ngay cuộc gặp, đừng do dự chút nào cả. Chẳng cần phải biết họ có sốt hay không, nhưng hắt hơi là dấu hiệu cảnh báo bạn không nên đến gần trong phạm vi 2-3m.
Nếu phải mua sắm điều gì đó cần thiết cho cuộc sống, hãy mua sỉ – mua một lần với số lượng nhiều để tránh phải lặp lại việc mua bán gặp gỡ quá nhiều trong một thời gian ngắn. Đằng nào bạn cũng dùng nó, thì nên mua nhiều để dành. Biết đâu trong khu vực bạn sống có ca nhiễm lại, chính quyền tái phong tỏa, thì bạn cũng có những thứ đó để sống tạm qua một thời gian và chia sẻ cho hàng xóm láng giềng, phải không nào? Ngoài ra, nếu bạn mua sỉ và đặt hàng online cho người ta ship đến nhà, thì chắc chắn sẽ tiết kiệm tiền ship rất nhiều trong một lần.
Nếu phải đi làm để kiếm sống, thì bạn nên sắp xếp công việc với công ty, sở làm theo kiểu hoàn thành mục tiêu công việc được giao với kết quả tốt, chứ không phải cứ tụ tập trong văn phòng và làm việc trong công ty là ổn. Việc gì làm tại nhà, làm ngoài trời được, qua điện thoại, internet được, thì vẫn cứ nên làm. Hãy cố gắng giải thích điều đó cho sếp và các đồng nghiệp của mình. Họ sẽ muốn công ty được an toàn mà vẫn kiếm được tiền, chứ không phải đối mặt với nguy cơ tái nhiễm, bị phong tỏa, nhân viên nghỉ việc, phải nhập viện, phải không nào?
Mua tông-đơ, kéo cắt tóc, dụng cụ chăm sóc tóc để tự làm tại nhà. Chớ nên đến tiệm cắt tóc gội đầu, vì đi là sẽ dính bệnh thôi. Không đi xe buýt hay xe đò hay taxi có máy lạnh và đóng kín cửa. Rửa tay ngay khi cầm vào một thứ gì đó mà bạn nghĩ nhiều người cũng sẽ chạm vào đó ở nơi công cộng.
Trước khi đi ra ngoài, hãy sắp xếp làm sao khi bạn về nhà, sẽ có sẵn dụng cụ để khử khuẩn ngay tại cửa nhà, trong tầm tay, để ưu tiên việc khử khuẩn trước khi tay bạn đụng đến những đồ vật khác ở trong nhà. Đó có thể là một chai xà bông/xà phòng, một chai cồn 90 độ, hoặc đơn giản là một thau nước muối đậm đặc để nhúng tay vào đó. Sau khi khử khuẩn xong cả cánh tay và bàn tay, bạn khử khuẩn luôn tay nắm cửa, cổng mà bạn đã chạm vào và mở để vào nhà. Sau đó mới vào thẳng buồng tắm, tháo khẩu trang, cởi quần áo, để tất cả vào một chậu giặt riêng, rồi tắm ngay lập tức, và mặc bộ quần áo mới sau khi tắm xong. Dĩ nhiên bộ quần áo này cần phải được mắc sẵn trong phòng tắm trước khi bạn ra ngoài đường. Khi tắm, hãy ưu tiên dùng xà phòng, xà bông để sát khuẩn trên tóc và phần mặt phơi ra ngoài trước. Cố gắng cúi đầu để nước và xà phòng chảy xuống đất, thay vì chảy từ trên xuống dưới, vào mũi và miệng của bạn. Cố gắng dùng xà phòng kỹ lưỡng một chút đối với tay chân và những chỗ hở trên thân thể bạn khi ở ngoài đường, không được quần áo và khẩu trang bảo vệ. Sau khi bạn tắm kỹ xong, hãy ra ngoài súc miệng và khò họng bằng nước muối loãng (2%) hoặc các nước súc họng khác, cũng như xịt rửa mũi một chút bên ngoài, thì mới nên làm các công việc khác (như khử khuẩn chìa khóa, điện thoại, máy tính xách tay, giặt khẩu trang, quần áo cũ, tiếp xúc với người trong nhà…). Nhớ rửa tay sau khi khử khuẩn các vật dụng bạn mang đi làm và mang vào nhà. Để ba lô, cặp táp, túi xách hay sử dụng vào một chỗ riêng biệt ít khi phải tiếp xúc, chỉ dùng để xách đi khi ra khỏi nhà mà thôi. Luôn vệ sinh tay nắm cửa/cổng bằng cồn 90 độ. Hãy cố gắng bảo vệ căn nhà của bạn như một pháo đài thực sự, đừng bất cẩn điều gì cả.
Đối với việc mua các hàng hóa từ bên ngoài (kể cả thực phẩm, kể cả từ các kênh online hay mua trực tiếp), thì hãy dành thời gian để khử khuẩn chúng trước khi mang vào trong nhà, bỏ vào tủ lạnh. Có nhiều cách để làm chuyện đó, ví dụ như: phơi nắng, rửa nước muối, sát khuẩn bằng cồn hoặc xà phòng, chiếu tia cực tím… Tôi tin là các bạn sẽ biết thứ nào nên áp dụng như thế nào, và dùng cách tự nhiên và rẻ tiền nhất.
Đối với các tờ tiền cũng vậy. Đây là môi trường dễ nhiễm mầm bệnh nhất. Tốt nhất là các bạn nên để bóp/ví tiền của mình ở một chỗ “cách li riêng” ở trong nhà – chỗ ít ai chạm vào. Đối với các tờ tiền bạn muốn bỏ vào tủ, dễ chạm vào, thì có thể dùng xà phòng/xà bông để rửa và phơi khô. Tiền bây giờ làm bằng polimer nên rất dễ rửa rồi. Cách tốt nhất nếu phải thanh toán, thì tránh thanh toán bằng tiền mặt, mà nên dùng chuyển khoản ngân hàng qua internet/điện tử.
Nấu ăn tại nhà, tránh mua đồ ăn hoặc ăn ngoài đường. Cố gắng không giao tiếp “thừa thãi”, không quan trọng, không cần thiết trong giai đoạn này. Bạn càng giữ mình và bảo vệ mình bao nhiêu, thì càng tránh được nguy cơ và giúp các thành viên khác trong gia đình tránh được nguy cơ. Với người cao tuổi trong gia đình, cố gắng giảm bớt/tránh tiếp xúc và giao tiếp với những thành viên khác. Mọi người có thể ăn cơm riêng theo từng độ tuổi, dùng điện thoại để liên lạc với nhau, dù trong một gia đình, nếu thấy nguy cơ quá cao.
Tránh buôn chuyện, tiếp xúc, ăn uống chung chạ với hàng xóm láng giềng và những người ngoài gia đình vì bạn không biết trước điều gì sẽ xảy ra đâu. Con cái và cha mẹ già của bạn sẽ có thể bị đẩy vào nguy cơ cao nếu bạn không ý thức về điều đó.
Điều quan trọng là nâng cao “nội lực” – sức khỏe – hệ miễn dịch của bạn trước đã. Cho dù có tiêm vaccine xịn đến cỡ nào, hoặc dùng thuốc chữa mạnh đến bao nhiêu, nhưng cơ thể của bạn yếu kém sẵn, không đủ sức để đáp ứng liệu pháp Tây y, thì bạn vẫn sẽ gặp rủi ro cao. Vậy thế nào là SỨC KHỎE? Ăn uống lành mạnh, ăn rau củ quả, không nhậu nhẹt bê tha, không ních vào quá nhiều chất béo, thịt mỡ, chất kích thích, ngủ đúng giờ, tập thể dục, tập hít thở, tâm hồn tĩnh lặng – bình an – yêu đời. Chớ vọng động, tham sân si, quyết định nhanh chóng bất cẩn vì điều gì không đáng. Hãy hài lòng với điều mình đang có, sống hạnh phúc với hiện tại, không bon chen tính toán căng thẳng mệt đầu mệt óc mệt cơ thể. Đừng để bị béo phì – thừa cân – tăng huyết áp.
Nếu bạn có niềm tin tôn giáo nâng đỡ, thì cầu nguyện, đọc kinh, niệm chú, thiền nguyện, sống yêu thương, nhẹ nhàng là điều tốt nhất. Tôi khuyến khích các bạn dành thì giờ để đọc sách, trau dồi tri thức, tìm hiểu về các cách sống hạnh phúc thật.
VỀ ĐIỀU TRỊ BỆNH COVID-19 TẠI NHÀ NẾU CHẲNG MAY BỊ NHIỄM:
Trong căn nhà của mình, hãy chuẩn bị một phòng để cách li người bệnh. Căn phòng đó phải có sự biệt lập và không dính với sinh hoạt chung trong cả gia đình. Căn phòng đó, nếu có nhà vệ sinh riêng ở trong đó luôn thì tốt, nhưng càng gần nhà vệ sinh thì càng tốt. Bệnh nhân nhiễm COVID-19 sẽ phải tự mình vệ sinh và sinh hoạt một mình, và khi đuối sức thì dễ dàng thực hiện được điều đó. Nếu không có phòng vệ sinh riêng, thì hãy sử dụng phòng tắm sau những người khác trong gia đình đã dùng, sau đó lau sạch/vệ sinh mọi thứ người bệnh đã chạm vào sau đó.
Tùy vào từng thể trạng và cơ địa, khi nhiễm bệnh, chúng ta sẽ có thể bị đánh gục và phải nằm một chỗ trong nhiều ngày. Căn phòng nên thoáng, có cửa sổ thông khí. Không sử dụng điều hòa. Còn nếu may mắn, bạn sẽ chỉ bị nhẹ mà thôi. Điều đó còn tùy thuộc vào rất nhiều yếu tố, nhưng khi bị nhiễm, thì luôn chắc chắn mình phải đối phó với tình trạng nguy kịch nhất.
Người nhà cần mua ít nhất sẵn sàng 3 bộ quần áo bảo hộ y tế để sẵn trong nhà, phòng khi cần thì mặc vào để chăm sóc bệnh nhân. Một bộ để dùng, một bộ để thay ra, giặt sạch khử khuẩn, phơi nắng (cố gắng làm nhẹ nhàng vì có thể bị rách hoặc rò rỉ lỗ nhỏ), một bộ sơ cua. Luôn tính toán các bước hành động chi li và cẩn trọng khi bước vào phạm vi của người bệnh, bước vào thì không bước ra nữa cho đến khi hoàn thành công việc giúp đỡ người bệnh, sau đó khử khuẩn và vệ sinh sạch sẽ khi chăm sóc xong. Chuẩn bị khâu vệ sinh cho mình thật chu đáo và thuận tiện, để khi vừa bước ra khỏi phòng người bệnh đã có thể đi khử khuẩn và tắm rửa ngay lập tức.
Ngược lại, khi tiếp xúc với những người khác trong gia đình, người bệnh luôn phải đeo khẩu trang, đeo khăn che mặt, sử dụng khăn quấn đầu, khăn quàng cổ hoặc khẩu trang vải tự chế để tránh tạo ra các giọt bắn (aerosols) có chứa virus. Che mũi, miệng khi ho và hắt hơi bằng khăn giấy và vất khăn giấy đã sử dụng vào thùng rác được lót. Rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước sau đó.
Để riêng chén/bát, đũa, thìa/muỗng, ly/tách, tất cả các đồ dùng cá nhân của người bệnh. Cẩn trọng tối đa khi giặt giũ quần áo, đồ dùng ăn uống, các vật dụng cá nhân của người bệnh. Tất cả phải được xử lý bằng xà phòng và nước ấm/nước nóng. Giặt quần áo với thuốc tẩy nếu được. Luôn rửa tay khi chạm vào vật dụng cá nhân của người bệnh.
Cần mua vitamin C, D, kẽm (zinc) hoặc các loại viên bổ sung vitamin One-A-Day và bắt đầu sử dụng đúng liều lượng cho phép để nâng sức đề kháng cho cơ thể. Tập thể dục, tập hít thở, tắm/phơi nắng, chế độ ăn lành mạnh với rau củ quả, uống nước cam, chanh. Nên nhớ rằng SARS-CoV-2 sẽ tấn công người béo phì hoặc dư thừa cân nặng với các cơn bão cytokine của hệ miễn dịch. Người quá gầy yếu thì cũng có nguy cơ lớn, do sẽ không đủ sức khỏe để chiến đấu và phục hồi. Vì vậy, cần giảm cân nhưng vẫn bảo đảm dinh dưỡng vitamin trong giai đoạn này. Sống lành mạnh, sống chậm, không phí sức vào một chuyện gì không quá quan trọng. Nếu có điều kiện, nên trữ sẵn các thực phẩm dinh dưỡng tốt nhưng nhẹ nhàng và dễ dùng, như nước cốt súp gà (do gia đình tự nấu), yến sào, bột đậu/bột yến mạch (để pha nước ấm uống ngay)…
Quy trình điều trị tại nhà:
Khi có dấu hiệu sau đây: mệt mỏi, mất vị giác/khứu giác, đau họng, sốt (trên 100.4°F (38°C), ho khan, chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi, hụt hơi khó thở, đi tiêu chảy, buồn nôn hoặc nôn mửa, lạnh run, đau nhức bắp thịt, nhức đầu, cảm thấy yếu và/hoặc kiệt sức, đau tức ngự, không thể thức dậy hay duy trì sự tỉnh táo, da – móng tay – móng chân hoặc môi nhợt nhạt, bầm máu tụ, xám lại hoặc có màu xanh, tùy vào tông da, thì ngay lập tức dùng test nhanh để xác định (ít nhất 2 lần theo hai khoảng thời gian khác nhau) và phải bắt đầu cách li với những người khác trong gia đình. Khi xét nghiệm nhanh, đừng cố thọc que test vào mũi quá sâu vì có thể gây tổn thương và viêm nhiễm vùng niêm mạc cuối của mũi và hầu họng. Điều quan trọng là bạn hãy để người nghi bệnh tự làm, bảo đảm xoay đều que test trong khu vực mũi sao cho lấy được nhiều dịch mũi nhất là ổn.
Thông báo với cơ quan chức năng để được test RT-PCR và xác nhận đúng lần nữa. Nhận hướng dẫn từ cơ quan y tế của nhà nước. Nhận chỉ định về thuốc chữa của họ, đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng.
Trong quá trình điều trị tại nhà, thường thì bệnh nhân COVID-19 sẽ trải qua các giai đoạn phức tạp, tùy theo thể trạng và cơ địa. Sau thời gian ủ bệnh trung bình 5 ngày (trong khoảng từ 2 đến 14 ngày), các triệu chứng điển hình bắt đầu xuất hiện như ho khan và sốt nhẹ (từ 38,1°C – 39°C hay 100,5 – 102,1°F) thường kèm theo giảm vị giác và khứu giác. Ở hầu hết các bệnh nhân, bệnh ở mức độ nhẹ hoặc trung bình trong vòng từ 7 – 10 ngày, và các triệu chứng sẽ khỏi sau khoảng 2 tuần, thông thường bệnh nhân sẽ hồi phục tại nhà. Khoảng 10% vẫn còn triệu chứng vào tuần thứ hai. Nếu các triệu chứng càng kéo dài, nguy cơ tiến triển bệnh nặng càng cao hơn, đòi hỏi phải nhập viện, hồi sức tích cực và thở máy xâm lấn. Tiến triển bệnh COVID-19 thường khó dự đoán được, đặc biệt là ở bệnh nhân lớn tuổi có bệnh nền đi kèm. Biểu hiện lâm sàng thay đổi từ hoàn toàn không có triệu chứng đến nhanh chóng chuyển nặng. Giai đoạn nguy kịch có thể xảy ra rất nhanh mà không có dấu hiệu báo trước. Vì vậy, cần theo dõi liên tục để can thiệp cấp cứu kịp thời. Luôn để sẵn số điện thoại cấp cứu của cơ quan y tế gần nhất và có khả năng đáp ứng tình huống của bạn.
Cần tiến hành xông tinh dầu (lá cây thuốc…) hoặc xông hơi nóng ngay khi nghi ngờ có vấn đề. Súc họng, khò nước muỗi loãng thường xuyên, rửa mũi… để cắt bớt lượng virus tấn công từ đường hô hấp trên xuống dưới phổi, giảm tải cho hệ miễn dịch đang phải làm việc ở mao mạch phế nang.
Bệnh này thực chất không phải là bệnh phổi, nhưng là do virus tấn công vào phế nang, mao mạch phổi, làm máu đông lại, các hồng cầu vỡ nát, cắt mất nguồn oxy từ phổi, máu thiếu oxy, suy đa tạng và tử vong. Vì vậy, chúng ta cần theo dõi nồng độ oxy (SpO2) trong máu người bệnh liên tục. Khi chỉ số SpO2 giảm xuống dưới 95%, cần đề phòng. Khi chỉ số SpO2 giảm xuống dưới 90%, cần nhập viện ngay lập tức. Bạn có thể dùng bình oxy áp lực cao (đừng dùng mấy cái máy tạo oxy như quảng cáo trên mạng vì nó không đảm bảo áp lực và chất lượng oxy đâu) để câu thời gian trong lúc chữa trị tại nhà, nhưng trước khi sử dụng liệu pháp oxygen tại nhà, các bạn cần phải được chuyên gia y tế tư vấn hướng dẫn đúng cách. Một trong những cách tốt khi điều trị thiếu oxygen trong máu chính là tập thiền, tập thở, lật người bệnh nằm sấp. Hãy cố gắng kéo dài thời gian để thuốc chữa (có thể là Molnupiravir) và sức của chính người bệnh giúp họ lấy lại được khả năng hồi phục.
Ngoài ra, bạn có thể nhập viện để được theo dõi nếu bạn tin tưởng và kiểm soát được chất lượng dịch vụ của bệnh viện. Trước khi nhập viện, cần quan sát tình hình của bệnh viện vào thời gian đó, xem có bị quá tải hay không. Nếu thực sự họ quá tải, thì tốt hơn là nên để người bệnh ở tại nhà, vì đằng nào cũng sẽ phải chết rồi. Nếu có chết, thì ở trong vòng tay người thân vẫn hơn là nằm lạnh lẽo trong bệnh viện. Ngoài ra, nên chuẩn bị tâm lý nhận các hóa đơn điều trị có giá trị từ trăm triệu VND trở lên nếu người bệnh trở nặng và phải vào ICU. Ở bên Mỹ, các hóa đơn điều trị COVID sẽ lên đến USD40,000, nhưng cái quan trọng là dù bạn không có tiền và bảo hiểm cover, người ta vẫn chấp nhận chữa cho bạn tận tình, rồi sau đó bắt bạn trả nợ dần khi khỏi bệnh. Còn ở Việt Nam, nếu bạn không có tiền đưa trước hoặc có bảo hiểm, thì cứ xác định nên nằm ở nhà cho lành.
Tôi nhắc lại, chú ý các bệnh nhân có bệnh nền. Vì người Việt Nam ít đi khám tổng quát hàng năm, nên không phải ai cũng nắm được tình trạng bệnh lý của mình. Vì vậy, mọi người thân trong gia đình cần luôn đề cao cảnh giác, suy nghĩ về các biến chứng có thể có đối với người thân của mình. Hãy nói chuyện và hỏi về những triệu chứng liên quan đến tim, phổi, thận, gan để biết người thân mình có nguy cơ cao hay không khi bị nhiễm COVID-19.
Người bệnh cần nghỉ ngơi và cho phép cơ thể phục hồi trong quá trình bị bệnh. Duy trì cơ thể đủ nước – Uống nhiều chất lỏng, đặc biệt là nước và chất lỏng có chất điện giải. Uống nước ấm. Cần cắt cơn sốt càng sớm càng tốt bằng paracetamol hoặc các liệu pháp truyền thống (như chườm nước ấm, lau chanh tươi – dung dịch nước chanh, vỏ chanh vào ngực, be sườn, lưng (vị trí hai lá phổi), dưới nách, bẹn, lòng bàn chân, bàn tay khi sốt cao), mặc quần áo thoáng, mỏng. Giữ tinh thần lạc quan, vui vẻ. Có thể đọc sách, nghe nhạc, xem phim, trò chuyện qua điện thoại, nhưng tránh phí sức quá nhiều. Cần ngủ đủ – ngủ bất cứ khi nào thấy mệt.
Người bệnh không bế ẵm thú cưng hoặc động vật khi còn đang trong quá trình điều trị và chưa được xét nghiệm âm tính. Không chuẩn bị hoặc phục vụ đồ ăn cho người khác. Không tiếp xúc gần với các thành viên trong gia đình. Khi phải tiếp xúc thì cần mang khẩu trang không có lỗ thở ra bên ngoài.
Tôi nhắc lại, người nhà của bệnh nhân nên đề phòng mình bị nhiễm bệnh bất cứ lúc nào. Hãy cố gắng để ngăn chặn chuyện đó, vì nếu tất cả đều ngã bệnh, thì lấy ai trông nom chăm sóc cho nhau đây?
Cuối cùng, luôn phải sẵn sàng cho tình huống xấu nhất, là chúng ta sẽ phải chia tay người thân ngay trong nhà (trong trường hợp bệnh viện quá tải). Hãy chuẩn bị tâm lý cho điều đó. Đừng quá mất bình tĩnh, đau thương và bất cẩn, nhưng cố gắng giữ sức khỏe cho những người còn sống. Người chết thì đã chết rồi, còn người sống thì vẫn phải cố mà sống tiếp tục. Hãy nghĩ đến con cái của mình. Đừng để chúng nó phải sống mồ côi cha mẹ. Người già yếu rồi cũng phải chết mà thôi. Cái quan trọng là người trẻ và trẻ em.
Vấn đề vệ sinh khi xử lý xác chết do dịch bệnh: cần chuẩn bị tổ chức lại các nghi thức khâm liệm, vệ sinh tang chế và hỏa thiêu/chôn xác. Đừng để đến khi lò thiêu cũng quá tải và xác chết đầy đường mà không xử lý kịp. Điều đó sẽ càng làm cho dịch bệnh lây lan nhanh hơn. Y bác sĩ nên được tập huấn để có thể giúp những người đang hấp hối, sắp chết, có được giây phút cuối đời bình an và nhận được lời chào tạm biệt từ người thân (qua online). Họ cũng nên được tư vấn chuẩn bị tâm lý cho các trường hợp như phải rút ống thở của người bệnh này để dành cho những người bệnh khác có khả năng cứu hơn. Mọi thứ đều phải được nghĩ đến.
Các loại thuốc – dụng cụ y tế nên mua trong gia đình để chuẩn bị:
2-6 bộ xét nghiệm nhanh COVID-19, công nghệ Ag, được kiểm chứng và chứng nhận y tế. Nên mua của nhiều nhãn hiệu khác nhau, như: Biosynex Covid-19 Ag BSS của Pháp, Panbio COVID-19 Ag Rapid Test Device của Abbott (Mỹ), Humasis COVID-19 Ag Test của Hàn Quốc.
Thuốc hạ sốt: Tylenol 500mg hoặc paracetamol 500mg. Liều đúng là 10-15mg paracetamol trên mỗi cân nặng. Người trưởng thành có thể dùng viên uống chứa 650mg paracetamol, khoảng cách giữa 2 lần uống từ 4 – 6 giờ và không uống quá 6 viên/ngày. Chỉ uống khi sốt trên 37 độ C.
Để giảm bớt chứng bão cytokine – viêm nặng đường hô hấp dưới, nếu người bệnh thấy bắt đầu ho và khó thở, trở nặng về đường hô hấp, thì nên dùng thuốc chống viêm, ức chế miễn dịch chứa corticosteroid tổng hợp như Prednisone – Prednisolone (5mg), với chỉ định liều dùng theo ý kiến bac sĩ chuyên môn. Nên nhớ là một khi các bạn dùng thuốc này, thì sẽ có tác dụng phụ rất nghiêm trọng. Vì vậy cần cẩn trọng khi sử dụng. Người nghèo có thể mua Prednisone để uống, nhưng ai có tiền thì nên mua dạng thuốc hít hoặc xông chứa budenisone (một dược chất khác của corticosteroid) vào phổi, sẽ tác dụng lên phổi và ít gây hại cho các cơ quan khác trong cơ thể hơn. Tên của các thuốc này bao gồm: Symbicort (dạng ống xịt để hít thẳng vào phổi) hoặc Pulmicort (dạng tinh dầu để xông hít bằng máy). Cả hai thuốc này đều của hãng dược AstraZeneca (Thụy Điển).
Để hỗ trợ chống viêm hô hấp nặng, có thể uống thêm kháng sinh Azythromycin (250mg)/2 liều sáng – tối mỗi ngày. Nhưng cần thêm chỉ định của bác sĩ, vì kháng sinh không có tác dụng đối với virus mà chỉ chống vi khuẩn cơ hội khi xảy ra viêm nhiễm (do virus và hệ miễn dịch gây ra) mà thôi. Tránh dùng kháng sinh vô tội vạ.
Tìm và dùng thêm Molnupiravir, nhưng cần phải theo chỉ định của cơ quan y tế và bác sĩ chuyên môn đối với từng giai đoạn điều trị.
Người bệnh có thể ngậm thêm thuốc viên Choay Alpha Chymotrypsine để chống viêm vòm họng.
Nhiệt kế điện tử. Luôn luôn kiểm tra thân nhiệt của người bệnh mỗi 2 tiếng.
Khẩu trang y tế dùng 1 lần, găng tay y tế dùng 1 lần, kính chống giọt bắn.
Cồn 90 độ – 4 chai lớn. Nhiều dung dịch khử khuẩn tiện lợi.
Khăn giấy lau dịch tiết.
Thật nhiều chanh tươi.
Túi chườm nóng – lạnh.
Thiết bị đo nồng độ oxygen trong máu. Chọn loại tốt – của Châu Âu. Đừng mua của Trung Quốc hoặc hàng trôi nổi. Loại tốt phải có giá từ 800.000 VND trở lên. Đây là thiết bị quan trọng nhất.
Tinh dầu xông, lá cây sả, chanh, tỏi, bạch đàn khuynh diệp…. Cách xông đơn giản nhất chính là giã nát lá cây thuốc, đun nóng nước cho bốc hơi, rồi bỏ thuốc giã nát hoặc nhỏ tinh dầu vào nước, trùm kín đầu và hít vào.
Dùng thêm yogurt (sữa chua) hay men vi sinh biotic nếu bạn đi phân chảy, ăn uống không tiêu.
Dịch vụ cung cấp máy thở oxygen, bình oxygen, máy trợ thở. Cần lưu ý rằng, cách sử dụng, áp lực và nồng độ trong liệu pháp oxygen phải có chuyên viên hướng dẫn theo từng giai đoạn trị liệu.
Tôi để ý thấy trong các đợt lây nhiễm số 1 và 2 của đại dịch trên toàn cầu, thì các quốc gia ở xứ nhiệt đới, có ánh mặt trời (vitamin D, E), quen sống “bẩn”, sống gần với “môi trường hoang dã”, có sức đề kháng tốt, có môi trường sống gần với vi khuẩn và coronavirus dòng nhẹ (chỉ gây cảm cúm bình thường) – như Ấn Độ, Việt Nam, Thái, Lào, Bắc Phi, Trung Đông, Nam Mỹ, Trung Mỹ… – thì tỷ lệ tử vong không quá cao. Lúc ấy, virus chỉ tấn công vào các quốc gia ôn đới, có nếp sống công nghiệp, làm việc văn phòng, sức đề kháng yếu, khả năng miễn dịch thấp. Nhưng điều đó không cho thấy liệu Ấn, Thái, Lào, Việt Nam… không nhiễm virus – biến chủng alpha. Chúng chỉ ở dạng tiềm ẩn trong cộng đồng mà thôi. Chúng vẫn ủ bệnh trong cộng đồng. Và chỉ sau 1 năm tự do lây nhiễm, virus đã biến chủng và có khả năng thích nghi nhiều hơn, nên tấn công ngay cả những dân tộc “khỏe” nhất về mặt thích nghi tự nhiên. Biến chủng Delta làm Ấn Độ khốn đốn là một ví dụ. Vì vậy, không ai nói trước được điểm kết thúc của đại dịch này cả, trừ khi gần 8 tỷ người biết giữ mình, chọn giãn cách, đeo khẩu trang, và tiêm vaccine cập nhật liên tục. Điều đó rất khó thực hiện. Và một khi các biến chủng nâng cấp chính mình, thì loài người phải chạy đua với chúng – trong một cuộc đua chưa biết ai thắng ai thua vì sự thiếu ý thức của con người.
Trong tương lai gần, với các biến chủng coronavirus có thể nở rộ tùy theo mức độ lan rộng của bệnh dịch, khả năng ủ bệnh cao của virus, thì dù có tiêm vaccine, bạn vẫn có thể bị nhiễm một chủng mới. Loài người sẽ phải học cách sống chung với COVID-19, COVID-20, COVID-21, COVID-22, COVID-23… vân vân và mây mây. Bạn sẽ phải tiêm chủng liên tục, nếu muốn tự bảo vệ mình và tham gia vào hệ thống xã hội. Mỗi quốc gia cần phải thiết lập một hệ thống tự cung tự cấp vaccine cho riêng mình. Thế giới luôn phải dự báo và xác định mỗi biến chủng xuất hiện. Ngoài ngành dự báo khí tượng, dự báo thời tiết, dự báo biến đổi khí hậu, sẽ có thêm ngành DỰ BÁO BIẾN CHỦNG COVID. Người ta sẽ có thể phải thay đổi cách sinh hoạt, cách làm việc, cách sống vì bệnh dịch. Tôi chỉ hy vọng có được thuốc chữa cho bệnh dịch này. Nhưng Việt Nam cũng nên có chiến lược tiếp cận điều đó một sớm một chiều, đừng kiêu ngạo vỗ ngực tự tôn và để chậm trễ như với vaccine.
Và như tôi đã nói, nếu Tp.HCM tiếp tục chọn kinh tế mà không dập dịch nghiêm túc – theo chỉ thị 16 – thì chúng ta sẽ phải nghĩ đến SỐNG CHUNG VỚI CÔ VY LÂU DÀI. Cả các tỉnh phía Nam nữa. Và nhiều khi cả quốc gia. Ai hiểu được thì hiểu, tôi không quan tâm nữa.
Các bạn vẫn có thể tham khảo nhiều tư liệu hữu ích dưới của Australia, Mỹ, Canada… về sinh hoạt trong giai đoạn COVID-19 này. Tôi hy vọng nhà cầm quyền Việt Nam bắt đầu nên nghĩ việc thiết kế và truyền thông những điều căn bản để hướng dẫn dân chúng sống chung với CÔ VY…
Bài viết rất sâu sắc … Cảm ơn Admin đã dành chia sẻ những thông tin bổ ích này đến cộng đồng và mong mọi người giữ gìn sức khỏe và tự bảo vệ chính mình để tránh những biểu hiện xấu nhất do Covid-19 gây ra!!!
Một mô hình nghiên cứu và dự báo mới của giới chuyên gia Australia cho biết việc chấm dứt giãn cách và dỡ bỏ các hạn chế cộng đồng khác dù sau khi 80% dân số trưởng thành đã được...
Chúng ta có thể dự báo giới hạn của các biến chủng của SARS-CoV-2 và hậu quả thể hiện ra bên ngoài thực tế của chúng hay không? Vì khả năng có thể tiêu diệt được SARS-CoV-2 hoàn...
Phần chia sẻ ý kiến
Bài viết rất sâu sắc … Cảm ơn Admin đã dành chia sẻ những thông tin bổ ích này đến cộng đồng và mong mọi người giữ gìn sức khỏe và tự bảo vệ chính mình để tránh những biểu hiện xấu nhất do Covid-19 gây ra!!!
Thực sự rất cảm ơn admin đã dành thời gian để tổng hợp nhiều điều cần biết, cần phải làm trong thời gian sắp tới này