Nếu Trái đất có một nhịp đập, thì đấy có thể là Dòng Dịch chuyển Đối lưu Kinh tuyến Đại Tây Dương (AMOC – The Atlantic Meridional Overturning Circulation) – một vòng tròn khép kín của các dòng hải lưu mang theo nhiệt từ khu vực nhiệt đới về phía Bắc, hướng tới khu vực biển vùng cực.
Trong thế kỷ qua, nhịp đập toàn cầu này đã bị suy yếu đi, chậm lại với tốc độ chưa từng thấy trong hơn một thiên niên kỷ qua. Một nghiên cứu mới dựa trên một loạt các chỉ số hiện đã củng cố cho quan điểm rằng sự suy yếu này không phải là bình thường, và sắp có một sự kiện thay đổi quan trọng sẽ xảy ra.
Một nghiên cứu mới của Ts. Niklas Boers thuộc Đại học Freie Universität, Berlin (Đức), được công bố trên tạp chí Nature Climate Change, cho thấy Dòng AMOC, trong đó một phần là dòng hải lưu Gulf Stream nổi tiếng điều hòa khí hậu Bắc Mỹ và Châu Âu, có thể đã mất đi sự ổn định trong suốt thế kỷ trước rồi.
Nghiên cứu này khẳng định dòng AMOC có thể duy trì tương đối ổn định ở hai trạng thái riêng biệt.
Trạng thái thứ nhất là ở dạng các dòng nước chảy mạnh mẽ mà chúng ta đã quen thuộc trong phần lớn lịch sử hiện đại của con người, được thúc đẩy bởi một lượng đáng kể khối nước ấm từ vùng nhiệt đới, luôn bốc hơi trên hành trình dịch chuyển về phương Bắc, và ngày càng trở nên đậm đặc hơn khi nhiệt độ giảm và độ mặn tăng lên (vì mất nước do bốc hơi và vì càng tiến về Bắc Cực thì càng lạnh). Tiến trình này không chỉ giúp trao đổi năng lượng nhiệt trong đại dương và khí quyển, mà nó còn giữ cho hỗn hợp các khoáng chất và hợp chất hữu cơ trong nước biển đại dương di chuyển tự do, nuôi sống các loài thủy sinh.
Trạng thái còn lại thứ hai, là một hệ thống dịch chuyển các khối nước yếu hơn nhiều, với những vùng nước lờ đờ, bị đình trệ, chủ yếu có chức năng phân phối nước ấm nóng, giàu chất dinh dưỡng xung quanh vùng Đại Tây Dương.
Mặc dù có rất hiếm các nghiên cứu về AMOC được tiến hành trước những thập kỷ gần đây, nhưng đã có những dấu hiệu cho thấy dòng biển khổng lồ này đang không hoạt động như trước nữa.
Do sự phức tạp của các mô hình nghiên cứu khí hậu, lý do chính xác cho sự thay đổi này vẫn chưa được hiểu rõ, khiến cho vẫn còn chỗ để các chuyên gia tranh luận về các dự báo tác động của nó. Nhưng ngày càng có nhiều bằng chứng đang xuất hiện, cho thấy sự gia tăng dòng nước ngọt chảy ra từ băng tan [vì biển băng ở Bắc Cực đang tan rã nhanh chóng], làm rối loạn độ mặn và nhiệt độ nước biển của hệ thống này, và có thể làm ngưng trệ toàn bộ dòng chảy này.
Theo một số mô hình dự báo, AMOC có thể chịu được một mức độ dòng chảy chậm hơn, duy trì trạng tương đối ổn định ngay cả khi băng tại vùng cực tan chảy, và thậm chí có thể phục hồi trở lại như trạng thái hùng mạnh trước đây mà không gặp chút khó khăn nào.
Nhưng không phải ai cũng đồng ý về điều đó. Như Ts. Boers viết trong nghiên cứu của mình, rằng có lý do chính đáng để nghi ngờ mạng lưới các dòng chảy có thể không chỉ sụp đổ thành một dạng dịch chuyển yếu kém hơn và trì trệ, mà còn đang trên bờ vực của một khuynh hướng như vậy.
Ts. Boers viết:
“Các kết quả được trình bày ở đây cho thấy rằng những suy giảm được phát hiện gần đây nơi dòng chảy AMOC trong những thập kỷ qua không chỉ là một sự biến động liên quan đến tình trạng biến đổi khí hậu ở tần số thấp, hoặc một phản ứng tuyến tính xảy ra do nền nhiệt độ gia tăng.”
“Thay vào đó, những phát hiện đã được công bố này còn cho thấy rằng, sự suy giảm ấy có thể liên quan đến trạng thái mất ổn định gần như hoàn toàn của AMOC trong suốt thế kỷ trước, và rằng, dòng AMOC có thể sắp chuyển sang chế độ dịch chuyển yếu.”
Hệ quả của sự suy yếu quá lớn và liên tục của các dòng hải lưu vẫn chưa được hiểu cách đầy đủ nhất. Từ một số biện pháp đo lường và quan trắc, nó có thể làm mát hành tinh, thậm chí có khả năng chống lại tiến trình nóng lên toàn cầu khỏi mức độ tồi tệ nhất.
Nhưng trước khi bạn quá phấn khích vì điều đó, đây không phải là tin tốt lành như bạn tưởng đâu. Những thay đổi lớn trong việc phân phối năng lượng và chất dinh dưỡng nơi các dòng hải lưu quan trọng của Đại Tây Dương sẽ gây ra các hậu quả sâu sắc đối với hệ thống thời tiết và hệ sinh thái trên khắp Châu Âu và Châu Mỹ, với những tác động kinh tế khổng lồ đối với mọi thứ, từ nông nghiệp đến du lịch.
Trong khi Ts. Boer tự tin về báo cáo khoa học này, thì mô hình nghiên cứu của ông cho thấy dòng AMOC đang nằm trên đỉnh của sự sụp đổ, và không có cách dễ dàng nào để dự báo thời điểm địa chất của sự kiện này. Ngay cả một sự chuyển đổi đột ngột cũng có thể phải mất nhiều năm mới xảy ra, nếu không muốn nói là hàng thập kỷ.
Điều duy nhất rõ ràng là, hành động của chúng ta sẽ có nguy cơ kéo chúng ta đến gần điều không thể tránh khỏi ấy như thế nào.
Ts. Boer nói với phóng viên Damian Carrington của báo The Guardian như sau:
“Vì vậy, điều duy nhất cần làm là giữ cho lượng khí phát thải ra ở mức thấp nhất có thể.”
“Xác suất để sự kiện có tác động khủng khiếp này xảy ra sẽ tăng lên theo mỗi gam carbon dioxide mà chúng ta bơm vào bầu khí quyển.”
Chúng tôi khuyến khích bạn nào biết Tiếng Anh có thể đọc thêm các bài tham khảo sau đây về mối quan hệ giữa các dòng hải lưu nơi đại dương với nền khí hậu của hành tinh Trái Đất:
Chắc các bạn còn nhớ vụ sóng nhiệt ở Châu Âu vào mùa hè năm ngoái (2019) đã làm tan nhiều tỷ tấn băng chỉ trong một thời gian ngắn? Xem: Tổng cộng có đến 600 tỷ tấn băng bị tan rã...
Vào cuối tháng 3 vừa qua, các mẫu gió lốc thổi phía trên biển Bắc Đại Tây Dương và lục địa Bắc Mỹ mang hình thái tương tự một khuôn mặt đang thét lên vì sợ hãi. Lúc ấy, Bắc Cực có...
Phần chia sẻ ý kiến