Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy coronavirus đã lây lan trên toàn cầu vài tháng trước khi những case bệnh đầu tiên ở một chợ Vũ Hán bắt đầu thu hút sự chú ý trên toàn cầu vào tháng 12 năm ngoái.

Vào tháng Giêng năm 2021, Tổ chức Y tế Thế giới đã cử một nhóm chuyên gia quốc tế đến Trung Quốc để điều tra nguồn gốc của virus và thời điểm nó bắt đầu lưu hành trong cộng đồng.

Tạp chí Wall Street Journal đưa tin hôm Thứ Tư (10/2/2021) rằng, nhóm nghiên cứu đã đánh giá hồ sơ y tế từ hơn 230 phòng khám lâm sàng trên khắp tỉnh Hồ Bắc – là tỉnh thành có Tp. Vũ Hán – để tìm manh mối. Hơn 90 bệnh nhân ở tỉnh này đã phải nhập viện vì viêm phổi hoặc các triệu chứng giống như bệnh truyền nhiễm do coronavirus gây ra vào tháng 10 và tháng 11 năm 2019.

Phát hiện này tạo uy tín cho các nghiên cứu khác từ Trung Quốc cho thấy người dân ở Vũ Hán đã mắc bệnh này vào tháng 11 và đầu tháng 12 [năm 2019]. Một phân tích khác, dựa trên hình ảnh vệ tinh chụp được phía trên các bệnh viện tại Vũ Hán và cả các từ khóa tìm kiếm trực tuyến về các triệu chứng COVID-19 trong khu vực, cho thấy virus này có thể đã bắt đầu lây lan ở đó vào cuối mùa hè năm đó.

Một nghiên cứu khoa học đến từ Viện Ung thư Quốc gia của Tp. Milan (Milan’s National Cancer Institute) cũng phát hiện ra rằng bốn trong số các trường hợp nhiễm coronavirus của Ý đã xuất hiện từ tháng 10 năm 2019. Một nghiên cứu khác nữa cho thấy virus cũng đã đến được Bờ Tây của Hoa Kỳ vào tháng 12 năm 2019.

Mặc dù việc xác định chính xác thời điểm đầu tiên mà virus nhảy từ động vật sang người là bất khả thi nếu không có thêm dữ liệu tìm ra được, nhưng những khám phá này cho thấy việc loài người dùng tháng 12 để làm dấu mốc xuất hiện đại dịch là tùy tiện và chủ quan.

Virus đã lan ra tại Vũ Hán trước cả tháng 12/2019

Vào ngày 31 tháng 12 năm 2019, các quan chức y tế cộng đồng tại Tp. Vũ Hán ban đầu nói với WHO về một căn bệnh bí ẩn mà sau này được đặt tên là chủng mới của coronavirus.

Nhưng theo một cuộc điều tra của South China Morning Post (SCMP), hồ sơ của chính quyền lại cho thấy trường hợp nhiễm coronavirus đầu tiên tại Trung Quốc xảy ra vào ngày 17 tháng 11 năm 2019.

Theo SCMP, các chuyên gia y tế Trung Quốc đã xác định chính xác 60 trường hợp nhiễm coronavirus từ tháng 11 và tháng 12 bằng cách phân tích lại các mẫu bệnh phẩm lấy từ những bệnh nhân được khám trong thời gian đó. Phân tích đó cho thấy một người đàn ông 55 tuổi ở tỉnh Hồ Bắc là trường hợp nhiễm COVID-19 đầu tiên trên thế giới, mặc dù căn bệnh này vẫn chưa được xác định vào thời điểm đó.

Trước cuộc điều tra hồi tháng 1/2021 của WHO, các nhà chức trách Trung Quốc đã làm việc để lấy mẫu máu của 92 người ở Hồ Bắc đã nhập viện trước khi đại dịch bắt đầu, với các triệu chứng bệnh lý giống như nhiễm coronavirus.

Họ đã lấy mẫu máu của 2/3 số bệnh nhân đó để kiểm tra các kháng thể đặc hiệu chống coronavirus, và điều này cho thấy bệnh nhân đã bị nhiễm virus trước đó. Tờ Wall Street Journal đưa tin, tất cả các mẫu thử nghiệm đều âm tính với những kháng thể này.

Số một phần ba còn lại trong 92 bệnh nhân đó hoặc là đã chết hoặc đã từ chối tham gia thử nghiệm kháng thể.

Kết quả âm tính có thể không có nghĩa là những người đó không bị nhiễm bệnh COVID-19. Mức độ kháng thể sẽ giảm dần theo thời gian, đặc biệt là sau những trường hợp có triệu chứng nhẹ. Nhưng những bệnh nhân đó cũng đã từng nhập viện, cho thấy có biểu hiện bệnh lý nặng hơn.

Ts. Marion Koopmans, một nhà virus học thuộc nhóm chuyên gia của WHO, đã nói với Wall Street Journal thế này:

“Các kháng thể giảm rõ ràng. Các mức kháng thể đều giảm xuống, nhưng giảm ít hơn trong những trường hợp có bệnh lý nặng. Từ những gì chúng tôi biết về huyết thanh học, trong số 92 trường hợp này, ít nhất chúng ta cũng rút ra được một điều tích cực.”

Một nghiên cứu từ các nhà khoa học thuộc Đại học Harvard (Mỹ) đã phát hiện ra rằng nhiều người hơn đã từng đến thăm các bệnh viện ở Vũ Hán vào nửa cuối năm 2019. Các tác giả nghiên cứu đã sử dụng hình ảnh vệ tinh của thành phố để đo lưu lượng truy cập đến sáu bệnh viện trong thành phố này. Họ đã chứng kiến một sự gia tăng thăm bệnh/nhập viện bắt đầu vào tháng 8 năm 2019, và đạt mức cao nhất sáu tháng sau đó. Mốc thời gian này trùng hợp với sự gia tăng lưu lượng tìm kiếm trực tuyến cho các cụm từ khóa trên mạng internet như “tiêu chảy” và “ho”.

Chợ Vũ Hán không phải là nguồn khởi phát trận dịch

Trong số 41 trường hợp nhiễm coronavirus mà Tp. Vũ Hán báo cáo lần đầu tiên, rất nhiều người là những cá nhân đã đến thăm hoặc làm việc tại Chợ bán buôn hải sản Huanan của thành phố này.

Nhưng theo một báo cáo vào tháng 4/2020, 13 trong số 41 trường hợp ban đầu này lại không có mối liên hệ nào với cái chợ ấy – điều này cho thấy chợ này không phải là nơi khởi nguồn của đại dịch.

Nhóm chuyên gia của WHO đã xác nhận rằng virus không thực hiện bước nhảy đầu tiên từ động vật sang người tại chợ Huanan. Trong một cuộc họp báo hôm thứ Ba (9/2/2021), Liang Wannian, một thành viên của Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc (China’s National Health Commission), người hỗ trợ cuộc điều tra của WHO, cho biết các bằng chứng cho thấy virus đã lưu hành ở những nơi khác ở Vũ Hán trước khi bùng phát lên tại chợ.

Một cuộc điều tra hồi tháng 5/2020 cũng khiến Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Trung Quốc (Chinese Center for Disease Control and Prevention) loại trừ cái chợ này ra khỏi nơi phát sinh đầu tiên của dịch bệnh. Đó là bởi vì không có động vật nào ở đó có kết quả xét nghiệm dương tính với chủng virus này cả.

Rất có thể, chợ này chỉ đơn giản là nơi xảy ra một sự kiện siêu lây lan sớm, với một người bị bệnh lây nhiễm cho một số lượng lớn những người khác. Các sự kiện siêu lây lan từng xảy ra trên khắp thế giới đã tạo ra các cụm dân cư lây nhiễm, xảy ra gần như chỉ sau một đêm.

Nghiên cứu cho thấy virus đã tồn tại ở Italy vào mùa thu năm 2019

Ý đã ghi nhận trường hợp nhiễm coronavirus chính thức đầu tiên ở vùng thị tứ Lombardy vào ngày 21 tháng 2 năm 2020. Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây đã tìm thấy kháng thể coronavirus trong mẫu máu thu thập từ 23 người Ý vào tháng 9 năm 2019 và từ 27 người Ý vào tháng 10 năm 2019.

Các tác giả của nghiên cứu viết:

“Kết quả nghiên cứu của chúng tôi chỉ ra rằng SARS-CoV-2 lưu hành ở Ý sớm hơn so với các trường hợp COVID-19 chính thức đầu tiên được chẩn đoán tại Lombardy, thậm chí rất lâu trước khi có báo cáo chính thức đầu tiên từ chính quyền Trung Quốc, đã rọi ánh sáng mới về sự khởi phát và lây lan của đại dịch COVID -19.” (SARS-CoV-2 là tên lâm sàng của virus.)

Một nghiên cứu được thực hiện bởi Bộ Môi trường và Y tế của Rome (Italy) cũng ủng hộ kết luận đó: Giới nghiên cứu đã tìm thấy vật chất di truyền của coronavirus trong các mẫu nước thải từ Tp. Milan và Tp. Turin có ghi nhận thời điểm vào ngày 18 tháng 12 năm 2019.

Tây Ban Nha và Pháp cũng tìm thấy chứng cứ cho biết virus đã lưu hành trong năm 2019

Vào tháng 5/2020, các bác sĩ tại một bệnh viện ở thủ đô Paris (Pháp) đã phát hiện ra rằng những bệnh nhân mà họ đã điều trị chứng viêm phổi vào ngày 27 tháng 12 năm 2019, đã bị nhiễm COVID-19. Tuy nhiên, Pháp đã không ghi nhận trường hợp chính thức đầu tiên nào của mình cho đến ngày 24 tháng 1 năm 2020.

Trong khi đó, ở Tây Ban Nha, giới nghiên cứu thuộc Đại học Barcelona đã tìm thấy bằng chứng về coronavirus có trong các mẫu nước thải của thành phố được thu thập vào giữa tháng 1 năm 2020, tức là sáu tuần lễ trước khi trường hợp chính thức đầu tiên được công bố tại đất nước này.

Đáng ngạc nhiên hơn, một mẫu nước thải được thu thập vào ngày 12 tháng 3 năm 2019, cũng cho kết quả dương tính với dấu vết của coronavirus. Nhưng kiểm tra nước thải không phải là cách hoàn hảo để phát hiện các đợt bùng phát, như tác giả Claire Crossan đã viết trên trang The Conversation. Vì vậy, có thể mẫu tháng 3 đã bị nhiễm bẩn trong quá trình nghiên cứu.

Vào tháng 12/2019, virus đã chạm đến nước Mỹ

Nghiên cứu ở Mỹ cũng đưa ra bằng chứng cho thấy virus này đã lan rộng ra toàn cầu trước khi loài người biết đến sự tồn tại của nó.

Mỹ đã ghi nhận trường hợp nhiễm coronavirus đầu tiên vào ngày 20 tháng 1 năm 2020. Nhưng theo một nghiên cứu, virus này đã chạm đến vùng Tây Bắc Thái Bình Dương của Hoa Kỳ trước đó ít nhất một tháng. Các mẫu xét nghiệm máu do Hội Chữ thập đỏ Hoa Kỳ thu thập ở 9 tiểu bang, bao gồm California, Oregon và Washington, cho thấy một số người Mỹ đã có kháng thể chống coronavirus sớm nhất là vào ngày 13 tháng 12 năm 2019.

Kháng thể là một biện pháp không hoàn hảo để tìm hiểu sự bùng phát djch bệnh vì một số nghiên cứu cho thấy hệ miễn dịch của chúng ta có thể tạo ra kháng thể nhận biết chủng coronavirus mới để phản ứng với một số bệnh cảm cúm thông thường. Các xét nghiệm kháng thể này cũng có thể mang lại kết quả dương tính giả.

Tuy nhiên, trước đây, giới khoa học đã sử dụng thành công các nghiên cứu kháng thể hồi truy để theo dấu nguồn gốc của bệnh SARS và hội chứng viêm đường hô hấp cấp ở Trung Đông (bệnh MERS) – cả hai đều là do coronavirus. Các nhà virus học đã tìm thấy kháng thể đặc hiệu đối với bệnh SARS ở cầy hương (civet cats) và kháng thể đặc hiệu đối với bệnh MERS ở lạc đà, và đó là cách họ xác định những kháng thể ấy là tiền thân của loài virus xuất phát từ các loài động vật này.

Việc kiểm tra thêm các mẫu máu được lấy vào năm 2019 có thể là cách tốt nhất để tìm lại thời điểm đại dịch này thực sự bắt đầu.