Một mô hình nghiên cứu và dự báo mới của giới chuyên gia Australia cho biết việc chấm dứt giãn cách và dỡ bỏ các hạn chế cộng đồng khác dù sau khi 80% dân số trưởng thành đã được tiêm chủng đầy đủ vẫn có thể dẫn đến tổng cộng 25.000 ca tử vong và 270.000 ca bị “mắc Covid kéo dài” (một dạng bệnh mãn tính là hậu quả của COVID-19 với các di chứng nghiêm trọng).

Đây là công trình của các nhà nghiên cứu tại ba trường đại học hàng đầu của Australia, và họ đã dự báo số ca tử vong nhiều hơn gấp 10 lần so với con số mà mô hình của Viện Doherty (Doherty Institute) đã dự báo để giới cầm quyền làm nền tảng cho lộ trình mở cửa bốn giai đoạn tại quốc gia này. Kế hoạch của Doherty đã được nội các Australia thông qua vào tháng 7/2021, nhưng lại được diễn dịch theo nhiều cách hiểu khác nhau tại các bang và vùng lãnh thổ.

Mô hình của Viện Doherty đã dự báo/xem xét số người chết trong 180 ngày đầu tiên mở cửa trở lại và thấy rằng xác suất có thể tiến đến giai đoạn B và C là ở ngưỡng 70% và 80% – khi việc phong tỏa sẽ “ít khả năng xảy ra hơn” và rồi sau đó, lệnh phong tỏa sẽ được “tập trung cao tại một số vùng nhất định”. Điều đó có nghĩa là giới cầm quyền Australia hy vọng họ sẽ mở cửa xã hội trở lại, và sau đó siết chặt ở một số khu vực bùng phát dịch bệnh.

Mô hình của Viện Doherty gợi ý rằng trong 180 ngày đầu tiên sau khi Úc mở cửa trở lại với tỷ lệ tiêm chủng ở người lớn là 80%, sẽ chỉ có 761 ca tử vong nhờ việc xét nghiệm, theo dõi, truy tìm và kiểm dịch một phần.

In the COVID-19 modelling, opening up at 70% vaccine coverage of the adult population with partial public health measures, we predict 385,983 symptomatic cases and 1,457 deaths over six months.

— Doherty Institute (@TheDohertyInst) August 23, 2021

Trong khi đó, nghiên cứu mới nhất [của các chuyên gia thuộc 3 trường đại học ở trên] lại mô hình hóa tổng số ca tử vong tích lũy trong một khung thời gian dài hơn trong giai đoạn D của kế hoạch quốc gia – khi mà các hạn chế giãn cách xã hội được dỡ bỏ hoàn toàn.

Tiến sĩ Zoë Hyde, một nhà dịch tễ học thuộc Đại học Western Australia và là đồng tác giả của nghiên cứu, cảnh báo mô hình của Viện Doherty – vẫn chưa được đánh giá đồng cấp / bình duyệt – và cho thấy nó “đơn giản là quá nguy hiểm để coi Covid-19 như bệnh cúm”, và rằng Australia nên đạt tỷ lệ tiêm chủng cao hơn trước khi mở cửa.

Ts. Hyde và các đồng tác giả của nghiên cứu, Giáo sư Quentin Grafton thuộc Đại học Quốc gia Australia (Australian National University) và Giáo sư Tom Kompas của Đại học Melbourne, cả hai đều là chuyên gia kinh tế, đã kêu gọi phải nâng tỷ lệ tiêm chủng dân số quốc gia này lên 90%, bao gồm cả trẻ em, và ngay cả nâng tỷ lệ tiêm chủng lên 95% cho các nhóm dân số dễ bị tổn thương, bao gồm người cao tuổi và người Australia bản địa.

Trong báo cáo nghiên cứu của họ, được xuất bản hôm qua (23/8), các chuyên gia Hyde, Grafton, Kompas và nhà thống kê mô hình độc lập John Parslow phát hiện ra rằng việc mở cửa trở lại với tỷ lệ tiêm chủng 70% dân số có thể dẫn đến 6,9 triệu ca mắc Covid-19 có triệu chứng, 154.000 ca nhập viện và 29.000 ca tử vong.

Bản báo cáo cảnh báo rằng nếu Australia mở cửa trở lại dù 80% người lớn đã được tiêm chủng đầy đủ, tức là khoảng 65% dân số nói chung, thì có thể có khoảng 25.000 ca tử vong và 270.000 ca “mắc Covid kéo dài”.

Nếu Australia mở cửa trở lại với 80% người lớn được tiêm chủng và tất cả trẻ em cũng được tiêm chủng, thì ước tính con số ca tử vong sẽ giảm xuống còn 19.000, hoặc 10.000 nếu 90% người lớn đã được tiêm chủng.

Họ cho rằng mô hình kịch bản của Viện Doherty tạo ra ít hậu quả xấu hơn do các giả định đặt ra của mô hình này hoàn toàn khác: thời hạn dự báo (time horizon) ngắn hơn; tỷ lệ nhiễm bệnh có triệu chứng thấp hơn; xác suất lây nhiễm bệnh ở trẻ em thấp hơn; các biện pháp y tế cộng đồng cơ bản đã giảm chỉ số lây nhiễm từ 6,32 xuống còn 3,6, và việc xét nghiệm, truy tìm, cô lập và cách ly vẫn “hiệu quả một phần”, thậm chí khi số ca nhiễm mới hàng ngày đang rất cao.

Gs. Grafton bảo vệ những yếu tố khác biệt đó, giải thích rằng nhóm nghiên cứu của mình đã giả định rằng số ca nhập viện và tử vong vẫn sẽ tiếp tục xảy ra “cho đến khi tất cả mọi người đã bị nhiễm”. Ông nói với báo The Guardian Australia:

“Điều đó sẽ xảy ra vào năm 2022, vào một lúc nào đó trong giai đoạn D khi mà các biện pháp hạn chế tối thiểu được giỡ bỏ và không có lệnh phong tỏa. Khi ấy, [Covid-19] sẽ có mặt ở khắp nơi, vì nó cực kỳ dễ lây lan.”

Gs. Grafton cảnh báo mối nguy hiểm lớn nhất sẽ là các khu vực và vùng sâu vùng xa có tỷ lệ tiêm chủng thấp và lượng dân số gốc bản địa cao, chẳng hạn như vùng phía Tây bang New South Wales, Arnhem Land và Kimberley. Ông cho biết:

“Hệ thống của chúng ta có một vấn đề nghiêm trọng. Ở Sydney, vẫn có đủ máy thở và bạn có thể nhập viện sau 30 phút. Còn nếu ở trong những cộng đồng này thì: hãy quên điều đó đi. Rất nhiều người ở đó có các bệnh nền tiềm ẩn. Trừ khi chúng ta thay đổi tình trạng này, còn không thì đấy là một cơn ác mộng đang chuẩn bị xảy ra”.

Gs. Grafton cho biết mô hình dự báo của nhóm đã nhận ra rằng biến chủng Delta “có khả năng lây nhiễm cao đối với trẻ em”, lập luận rằng việc loại trừ 5 triệu người bằng cách đặt mục tiêu tiêm chủng chỉ dựa trên mẫu dân số từ 16 tuổi trở lên là một “vấn đề thực sự”.

Nhưng Viện Doherty không đồng ý, kết luận rằng việc bao gồm cả trẻ em từ 12 đến 15 tuổi vào mô hình “sẽ không thay đổi gì đáng kể kết quả dự báo tổng thể về tình trạng y tế như mong đợi”, bởi vì “tổng số người dân Australia bị nguy kịch… cũng sẽ là con số tương tự”.

Gs. Grafton nói rằng việc theo dõi, truy tìm, cô lập và cách ly sẽ “không còn hiệu quả nữa” khi số ca nhiễm hàng ngày vượt quá 100 ca/ngày và rằng số ca mắc hàng ngày ở bang New South Wales là hơn 800 ca, cho thấy kịch bản này “rõ ràng không khả thi theo bất kỳ phương thức nào có ý nghĩa vào lúc này”.

Ông Andrew Barr, Thủ hiến Lãnh thổ Thủ đô Australia, có nêu ý kiến rằng ngay cả trong giai đoạn B và C, khi tỷ lệ tiêm chủng đã đạt được 70% và 80% dân số, thì các biện pháp y tế cộng đồng vẫn sẽ được duy trì, chẳng hạn như việc giới hạn mật độ tập trung đông người.

Trong khi đó, Gs. Grafton cho biết việc giới hạn mật độ, giãn cách xã hội và đeo khẩu trang sẽ có ích lợi nào đó, nhưng không làm giảm tỷ lệ lây nhiễm xuống một nửa được.

Tỷ lệ tiêm chủng tăng cao sau khi các mục tiêu đạt được hoặc trước khi các hạn chế được nới lỏng sẽ tiếp tục làm giảm số ca nhiễm bệnh và tử vong. Các nhà nghiên cứu đã đề xuất phải tiêm chủng cho trẻ em và thanh thiếu niên, tiêm vaccine tăng cường công nghệ mRNA cho tất cả người dân Australia, bao gồm cả những người đã dùng AstraZeneca, và phải đạt được tỷ lệ tiêm chủng nói chung là 90% dân số và 95% ở các nhóm dân số dễ bị tổn thương.

Mô hình của họ cho thấy các biện pháp này có thể làm giảm số ca tử vong do Covid xuống còn 5.000 ca và các trường hợp bị “mắc Covid kéo dài” xuống còn 40.000 ca.

Hôm thứ Hai vừa qua (23/8/2021), Thủ tướng Scott Morrison tiếp tục thúc giục giới lãnh đạo các bang và vùng lãnh thổ không đi chệch khỏi các mục tiêu tiêm chủng 70% và 80% dân số để giảm bớt tình hình bệnh dịch, và rồi sau đó dần dần mở cửa trở lại. Vị thủ tướng này lập luận rằng đến lúc đó, tỷ lệ tiêm chủng ở người cao tuổi sẽ cao hơn rất nhiều rồi.

Nhưng vẫn còn những dè dặt đáng kể về việc chấm dứt tình trạng phong tỏa và hạn chế biên giới giữa các bang, chủ yếu do Đảng Lao động lãnh đạo, bao gồm tỷ lệ lây nhiễm bệnh cao ở trẻ em, số ca mắc bệnh cao ở Sydney hiện đang lan ra giữa các bang, và tỷ lệ tiêm chủng thấp ở người Australia bản địa.

Hiện chính phủ liên bang đang chuẩn bị triển khai tiêm chủng tại trường học cho trẻ em từ 12 đến 15 tuổi, nhưng Thủ tướng Morrison đã loại trừ việc này và chỉ đưa chúng vào mục tiêu kế hoạch quốc gia.

Cùng ngày, Thủ tướng Morrison cho biết Giáo sư Jodie McVernon của Viện Doherty đã khuyên chính phủ rằng, điểm xuất phát của số ca nhiễm cộng đồng “không ảnh hưởng đến kết luận chung của mô hình dự báo” về việc mở cửa trở lại ở các điểm chuẩn 70% và 80% [dân số được tiêm chủng].

Giám đốc Viện Doherty, Giáo sư Sharon Lewin, xác nhận rằng tỷ lệ tiêm chủng đó vẫn sẽ bảo vệ Australia khỏi “tình trạng quá tải về chăm sóc sức khỏe”, ngay cả khi số lượng ca nhiễm mới bắt đầu nhiều hơn.

Thủ tướng Morrison nói với các phóng viên ở thủ đô Canberra rằng những người Australia chưa được tiêm chủng sẽ được “bảo vệ ở một mức độ nào đó, bởi thực tế là có một lượng dân số rộng hơn đã được tiêm chủng rồi”.

Phó giám đốc Sở y tế của Australia, Giáo sư Michael Kidd, cho biết tỷ lệ trẻ em dưới 16 tuổi dương tính trong các đợt bùng phát Covid hiện nay cao hơn “do khả năng lây nhiễm của biến chủng Delta tăng lên, lan ra nhanh chóng… giữa các thành viên trong gia đình” và do tỷ lệ tiêm chủng cao hơn trong số người lớn.

Ông nói trong một tuyên bố:

“Chúng ta vẫn đang chứng kiến tỷ lệ nhập viện ở những người lớn tuổi mắc bệnh Covid-19 cao hơn nhiều. Rất may mắn là, dữ liệu tiếp tục cho thấy con cái của chúng ta có nguy cơ mắc bệnh thấp hơn nhiều so với những tầng lớp dân cư Australia khác”.

NHẬN XÉT CỦA HÀNH TINH TITANIC:

Chúng ta sẽ chứng kiến kết quả của cuộc tranh cãi về chính sách chống dịch này bằng thực tế sẽ xảy ra sau khi Australia quyết định mở cửa vì cơn nghiện kinh tế và tăng trưởng. Họ sẽ như thế nào trong tương lai gần? Điều đó sẽ được tình hình thực tế trả lời.

Tuy nhiên, việc trong một quốc gia phát triển như Australia luôn có các nhóm chuyên gia phản biện trái chiều, đóng góp xây dựng mô hình cảnh cáo mức cao về thảm họa đại dịch, đã cho thấy rằng vấn đề dự báo tình hình dịch bệnh là không hề đơn giản và cần phải được xem xét từ nhiều góc độ khác nhau.

Chúng ta hãy vào xem danh sách chuyên gia tư vấn tình huống dịch bệnh khẩn cấp của Vương quốc Anh (SAGE):

với đầy đủ chuyên gia đầu ngành về y khoa, sức khỏe cộng đồng, dịch tễ, khoa thống kê, giáo dục, hóa sinh, xét nghiệm… thì mới hiểu tại sao Tp.HCM hồi tháng 7/2021 với tổ tư vấn chống dịch và “phục hồi kinh tế” lại thất bại nặng nề:

Cái tổ tư vấn ấy chỉ mà toàn là chuyên gia kinh tế, công nghệ, luật và chính sách công. Chỉ có 1 người học về ngành y khoa. Giờ đây, tổ tư vấn mới của Tp. HCM đã khác hoàn toàn:

Một chuyên gia dự báo giỏi phải tổng hợp được đầy đủ mọi yếu tố khuếch đại (amplification) hậu quả của thảm họa. Khủng hoảng do yếu tố tự nhiên diễn ra thường được khuếch đại lên gấp nhiều lần do suy nghĩ, hành vi và thói quen của con người. Vì vậy, một chuyên gia giỏi thì phải nắm rõ và phân tích đầy đủ được xác suất của những sự kiện sẽ xảy ra do “nhân tai” trước khi đối phó được với “thiên tai”. Nhưng nếu “thiên tai” đến quá nhanh, thì những người làm chính sách cũng không kịp để thay đổi. Trong trường hợp đó, điều quan trọng là phải dự báo được xu hướng chung của “thiên tai”, xu hướng hành vi chắc chắn của “nhân tai”, rồi chuẩn bị những kịch bản ở mức cao để dự trữ kế hoạch phòng bị. Vì vậy, các bạn sẽ thấy Hành tinh Titanic luôn dự báo ở mức kịch bản cao nhất, sau khi phân tích các yếu tố “nhân tai” này. Ngay từ ngày 1/6/2021, chúng tôi đã chỉ kết luận ngắn gọn một chiến lược đầy đủ mà nhà cầm quyền Việt Nam nên hướng đến, đó là:

“tiến tới phong tỏa cả Tp.HCM, chuẩn bị thực hiện kế hoạch phân phối nhu yếu phẩm cho các tỉnh phía Nam.”

Ngày 6/7, chúng tôi cũng nhắc lại điều này, tại:

Ngày 15/7, chúng tôi phân tích rất rõ chiến lược đó, tại:

Giờ đây, sau bao nhiêu sai lầm, lúng túng và thay đổi nhiều lần kế hoạch chặn dịch, họ cũng đã phải đi đến đối sách cuối cùng tương tự như vậy.

Nếu ngay từ đầu, họ đóng cửa ngay lập tức mọi siêu thị, chợ, doanh nghiệp không thiết yếu để ngăn tình trạng tập trung đông người (đi mua thực phẩm, xin giấy xét nghiệm), điều hành giãn cách tại các điểm điều tiết – tập trung thực phẩm, ưu tiên thực hiện tiêm chủng cho đội ngũ shipper/xây dựng thêm đội ngũ này, nắm rõ tình trạng dân số và nhu cầu dân sinh ở từng địa phương để phân phối thực phẩm đồng đều, thì các tình trạng hỗn loạn đã không xảy ra.

Nếu thực phẩm vẫn được lưu thông và phân phối nhanh chóng, vừa đủ, đều khắp, thì chẳng người dân nào phải lo lắng và chạy đi gom đồ cả, làm cho tình trạng kiệt quệ về hàng hóa xảy ra khắp mọi chợ và siêu thị. Sự lây nhiễm và bùng phát dịch bệnh vì thế cũng giảm đi. Và sau đó, giới lãnh đạo có đủ thời gian bình tĩnh để điều phối các chính sách khác, ví dụ như máy thở, nguồn cung oxygen, hệ thống ICU, xét nghiệm, tiêm chủng…

Với các dự báo của người Anh và người Australia mà chúng tôi đã mang đến cho các bạn, Hành tinh Titanic cho rằng tình hình đại dịch ở Việt Nam còn lâu mới ổn. Có thể sau đợt “trấn áp” nghiêm túc đến ngày 15/9, số ca nhiễm sẽ giảm, nhưng sau đó vẫn tăng lại, với các đợt lây nhiễm mới sẽ xảy ra khốc liệt hơn vào cuối năm, khi thời tiết bắt đầu ẩm và lạnh nhiều hơn. Ngoài ra, nhiều người dân có xu hướng nghĩ rằng đã tiêm chủng (dù 1 liều hay 2 liều) thì sẽ an toàn, nên họ đang ứng xử bất cẩn và chủ quan hơn. Điều đó có thể làm bùng phát dịch bệnh hơn nữa. Cuối cùng, có một tỷ lệ dân số trẻ em và thanh thiếu niên dưới 18 tuổi chưa được tiêm chủng. Đó cũng sẽ là kho chứa con mồi rất lớn đối với biến chủng Delta – một khi giới lãnh đạo ngành giáo dục vẫn đang hối thúc và lên kế hoạch đưa học sinh quay trở lại trường học càng sớm càng tốt. Rồi đây họ sẽ hiểu sự sai lầm đó sẽ mang đến hậu quả nghiêm trọng như thế nào.

Hãy chú ý rằng, yếu tố quan trọng có thể thay đổi tình hình dịch bệnh ở Việt Nam sang hướng khả quan hơn, đó là người dân Việt Nam phải có ý thức giãn cách tốt, biết bảo vệ chính mình và cộng đồng, tôn trọng 5K ngay cả khi đã tiêm chủng, bắt đầu thay đổi cách ứng xử và sinh hoạt trong xã hội (làm việc ở nhà bất cứ khi nào được, đặt hàng trực tuyến, tránh tụ tập đông người, không thân mật chung chạ như ngày xưa…) Người dân phải bắt đầu học cách thay đổi hành vi sống, thói quen ứng xử, chuyển sang một trạng thái bình thường mới. Loài người đã bắt đầu bước sang kỷ nguyên của biến đổi khí hậu và suy thoái, mọi sự đã không còn như cũ được nữa đâu. Cuộc chiến với coronavirus và nhiều mầm bệnh khác vẫn chỉ đang ở giai đoạn ban đầu, và đây cũng là một cuộc chơi trong dài hạn. Ai không hiểu điều đó, tỏ ra chủ quan và bất cẩn, thì sẽ bị chọn lọc tự nhiên đào thải. Điều đó rất đơn giản.

Cuối cùng, điều quan trọng chúng tôi vẫn luôn muốn nhắc nhở các bạn rằng, hãy cố gắng thoát ra khỏi hệ thống kinh tế hiện đại càng sớm càng tốt. Ngày tàn của nền văn minh sử dụng nhiên liệu hóa thạch đang đến. Hãy biết tính toán để không lệ thuộc vào chúng nhiều nữa.