LÀM VIỆC – MUA SẮM – TIÊU THỤ – CHẾT
Đó là các bước mà hệ thống kinh tế hiện đại mang động lực tư bản đang sử dụng để cuốn con người vào guồng máy của nó, dùng nền tài chính/tiền tệ để đóng đinh thân phận của mọi...
Lọc theo mục lục
Đó là các bước mà hệ thống kinh tế hiện đại mang động lực tư bản đang sử dụng để cuốn con người vào guồng máy của nó, dùng nền tài chính/tiền tệ để đóng đinh thân phận của mọi...
Ngày hôm qua, 18/3/2019, người dân Philippines phát hiện một con cá voi nhỏ bị chết vì sình bụng, với 40kg bọc nhựa ở trong hệ thống tiêu hóa của nó. Sau khi giải phẫu con cá voi,...
40kg rác nhựa (bọc nilon, bao nhựa) được moi ra từ bụng một con cá voi nhỏ ở Philippines. Ồ, hóa ra nền kinh tế và tiêu dùng của con người là như thế? TIỀN NHIỀU CHO SỐ ÍT, RÁC...
Ông Brian Eyler, Giám đốc Chương trình Đông Nam Á của Tổ chức phi chính phủ Stimson – nơi hoạt động để giải quyết những mối đe dọa lớn cho an ninh và sự thịnh vượng của thế...
Đó là một trong các thông điệp rất ý nghĩa được ghi trên những tấm biểu ngữ mà nhiều em học sinh giơ cao trong cuộc bãi khóa (bãi học) lịch sử mang tầm cỡ toàn cầu vì nền khí hậu...
Ngày hôm qua, 15/3/2019, trong phong trào bãi khóa lớn nhất lịch sử loài người, ngọn lửa của tuổi trẻ và tương lai đã bùng cháy lên trên khắp thế giới để cất cao tiếng nói, đòi...
Ngày hôm nay, Thứ Sáu 15/3/2019, trẻ em và học sinh trên toàn thế giới, từ Nepal đến Tây Ban Nha, từ Australia đến Nhật Bản, từ Phần Lan đến Hong Kong, từ Canada đến Brazil, sẽ...
Trong hình là bản đồ các đường bay của Boeing 737 Max 8 trên toàn cầu. Ngay sau vụ tai nạn thương tâm ở Ethiopia, các đường màu cam là của toàn thế giới cấm bay loại máy bay này....
Mời các bạn xem những người trẻ ở Mỹ đang chống lại hệ thống kinh tế – chính trị đang phá hủy tương lai của mình như thế nào. Và đừng cho rằng đó không phải là chuyện của...
Câu chuyện về nước mắm truyền thống và nước mắm công nghiệp chỉ đơn giản cho thấy một sự thật đang diễn ra hàng ngày trên toàn thế giới này: CÁC TẬP ĐOÀN KINH TẾ MANG ĐỘNG LỰC TƯ...
Đó là các bước mà hệ thống kinh tế hiện đại mang động lực tư bản đang sử dụng để cuốn con người vào guồng máy của nó, dùng nền tài chính/tiền tệ để đóng đinh thân phận của mọi thành viên trong xã hội vào chu trình khép kín này, không để một ai thoát ra ngoài. Trong hệ thống ấy, mỗi bước là một tiến trình đưa con người vào cái bẫy tiền tệ.
Tiền đó được hệ thống ngân hàng tài chính bơm vào guồng máy, là bản vị hợp thức hóa mọi giá trị được tạo ra từ nền sản xuất hàng hóa và cung cấp dịch vụ trong xã hội con người. Khi “LÀM VIỆC”, chúng ta hỗ trợ cả một chuỗi các mắc xích khai thác, đào bới, sử dụng, tiêu thụ nguồn tài nguyên và năng lượng trong thế giới tự nhiên. Tiền được hợp thức hóa từ đó – và thậm chí còn được tạo ra trước cả khi con người thực sự bắt tay vào “LÀM VIỆC”, dưới dạng credit hoặc nợ – một hình thức chi tiêu trước khi chi trả. Nói thẳng ra, nợ là “món tiền chưa được hợp thức hóa”. Từ thế hệ này sang thế hệ kia, nợ được truyền lại như một di sản không thể tránh khỏi. Cha mẹ mang nợ, con cái mang nợ, cả xã hội mang nợ. Thế rồi, chúng ta bắt buộc phải lao lực lăn xả vào guồng máy để kiếm tiền trả nợ. Nợ lại được chuyển từ nơi này sang nơi khác dưới nhiều hình thức tinh vi và khéo léo hơn. Nó tạo ra sự kỳ vọng của gia đình đối với thế hệ kế tiếp, khiến sức cạnh tranh mưu sinh trở nên khốc liệt trong xã hội và làm cho cá nhân phải cố gắng hết sức, dành hết thời gian cho nhiệm vụ “trả nợ” ấy. Cùng lúc đó, nền giáo dục quốc gia giúp đào tạo mỗi cá nhân trở thành một mắc xích trong cỗ máy. Con người được dạy dỗ và giáo dục chỉ để phục vụ hệ thống. Tất cả được học hành, rồi LÀM VIỆC chỉ với mục đích kiếm tiền – thật nhiều tiền.
Với nhiều chiêu thức quảng cáo trong vô thức, dùng nghệ thuật truyền thông tiếp thị để lôi ra và đáp ứng bản năng và nhu cầu cấp thấp của con người (lòng tham, cái tôi, sự kiêu hãnh…), các tập đoàn tư bản dùng tiền – có thể có sẵn, hoặc có thể dưới dạng vay mượn (lại nợ) – để xây dựng những đế chế thương hiệu hàng hóa, kích thích tiêu dùng, khiến con người không MUA SẮM không được. Hành động MUA SẮM xảy ra trong vô thức, trong mối tương quan giữa nhu cầu cá nhân và món hàng có thể đáp ứng được nhu cầu đó ngay lập tức, và giống như một hiệu ứng tâm lý đám đông về tiện nghi và ích lợi. Người đi MUA SẮM không hề suy nghĩ sẽ kiếm tiền ở đâu để chi trả, không quan tâm rằng món hàng có thật sự cần thiết và có giá trị xứng đáng với nhu cầu của mình hay không, khi được sản xuất có gây hại cho môi trường hay không, làm hao tốn bao nhiêu tài nguyên và năng lượng trong quá trình sản xuất, sau khi hư hỏng sẽ cần phải được sửa chữa như thế nào hoặc phải vứt đi… Đơn giản rằng, MUA SẮM là bước tiếp theo để hệ thống đóng đinh con người vào đồng tiền bạc bẽo. Phần lớn nợ được tạo ra từ đây – làm động lực kinh tế cho các tập đoàn, cũng như động lực LÀM VIỆC cho mọi cá nhân khách hàng.
MUA SẮM xong thì phải tiêu dùng, TIÊU THỤ. Với một hệ thống luôn luôn muốn tăng trưởng, phát triển nhanh chóng, nó phải đẩy nhanh tiến trình TIÊU THỤ. Vì vậy, các món hàng phải được phân phối đều, rộng và khắp trên mọi thị trường, luôn luôn sẵn sàng trong tầm tay người mua, và càng dễ hết, hỏng, nhanh chấm dứt vòng đời giá trị của nó bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu. Thậm chí, những món hàng ngày càng có khuynh hướng chiều chuộng và đáp ứng những nhu cầu chi li và nhỏ nhặt nhất của người tiêu dùng. Phần lớn hàng hóa trong hệ thống được tạo ra đơn thuần cho chính mục đích TIÊU THỤ rồi THẢI BỎ và QUĂNG ĐI. TIÊU THỤ càng nhanh thì càng phải quay lại LÀM VIỆC, kiếm tiền để tiếp tục MUA SẮM.
Bằng cách đó, cả xã hội điên cuồng lao theo guồng máy mà hệ thống tạo ra. Thế cho nên, thay vì được tự do để suy tư và sáng tạo một cách hồn nhiên như thời kỳ triết học Khai Sáng hồi thế kỷ 18 mang đến cuộc cách mạng về nhận thức và khám phá một phần vị trí của con người trong vũ trụ,
toàn bộ thế kỷ 19, thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21 chỉ hoàn toàn xuất hiện những cơ chế công nghiệp để đẩy con người vào một hệ thống duy nhất, đào tạo những bộ óc nằm trong hộp, xây dựng những đế chế tài chính, chuyển đổi ý thức hệ chính trị theo chu kỳ dựa trên lòng tham và quyền lực, cho dù là từ nền phong kiến chuyên chế sang tư sản mại bản, từ thực dân kiểu cũ sang thực dân kiểu mới, từ tư bản độc tài sang tư bản dân chủ, từ tư bản chủ nghĩa sang cộng sản chủ nghĩa, từ cộng sản nguyên chất sang tư bản đỏ. Rồi cuối cùng, sau bao nhiêu nước mắt, máu và mạng sống đã đổ ra, mọi sự lại quay trở lại như xưa, chủ yếu để phục vụ cho cái tôi (ego), lòng tham (greediness) và sự ích kỷ (selfish).
Con người bị dẫn dắt để bận rộn đấu tranh cho quyền lợi và kiếm tiền liên tục, đến nỗi không còn thời gian suy nghĩ xem, nếu một hệ thống như vậy bành trướng và đi đến cuối con đường, thì thế giới này sẽ như thế nào, nhân loại có được hưởng hạnh phúc thật hay không, và liệu hành tinh này có chịu đựng nổi sự phát triển đến mức ấy. Con người được dạy để phục vụ hệ thống, cạnh tranh và dẫm đạp lên nhau để sống, thay vì được giáo dục những giá trị nhân bản của sự quan tâm và yêu thương đồng loại. Con người phải LÀM VIỆC, MUA SẮM, TIÊU THỤ cho đến khi chết, và chính trong quá trình vô tận không ngừng nghỉ này, cả thế giới tự nhiên trên hành tinh cũng bị khai thác, bóc lột, tàn phá và chết theo.
Chính các cung bậc thỏa mãn nhu cầu cấp thấp đã được nền kinh tế hàng hóa đẩy đi quá nhanh chóng và trong phạm vi cực kỳ rộng lớn, khiến tiền bạc chỉ đại diện cho vui thú, nếp hưởng thụ và “thói xấu động vật”, chứ không phải để con người suy tư, hướng lên trên và vượt qua phần “con” trong thân phận của mình. Chúng ta đã lãng phí tài nguyên thiên nhiên, tiêu hao năng lượng, tàn phá môi trường, hủy diệt hệ sinh thái chỉ vì những món đồ vô bổ, không có ích lợi cho sự sống, như các lon nước ngọt, điện thoại di động, xe hơi tiện nghi, nước khoáng, đồ hộp, phần mềm gaming, trò giải trí đơn thuần, thực phẩm được sản xuất dư thừa, vận chuyển từ lục địa này qua lục địa kia, kèm theo nền truyền thông quảng cáo trị giá hàng tỷ USD luôn cố gắng mời chào, kích thích và giáo dục con người về một văn hóa tiêu dùng không bao giờ biết thỏa mãn, không bao giờ biết là “đủ”.
Có người cho rằng, vẫn cần những thành tựu của nền kinh tế tư bản để bảo vệ và nuôi dưỡng loài người, giúp cuộc sống của họ đỡ vất vả, tiện nghi và dễ chịu hơn – so với thời “ăn lông ở lỗ” ngày xưa. Đấy là một cách nhìn thiển cận và ngụy biện. Ở thời điểm thế kỷ 18 khi bắt đầu cuộc cách mạng khai sáng nhận thức con người, nếu loài người đừng khám phá ra dầu mỏ – nguồn năng lượng dễ dàng khai thác để tạo ra một nền công nghiệp dễ dãi, thì văn minh nhân loại chắc chắn sẽ phát triển theo hướng hoàn toàn khác. Có lẽ, nền kinh tế và sản xuất của loài người sẽ phát triển theo hướng chậm, nhưng chắc chắn và bền vững hơn, vì nếu nguồn năng lượng họ khai thác không quá dễ dàng, thì nền công nghệ của con người sẽ được sáng tạo và xây dựng ở một tầm mức cao cấp hơn để thu giữ năng lượng – ở dạng rộng khắp vũ trụ như ánh sáng chẳng hạn, cũng như giúp chúng ta có được trình độ sử dụng năng lượng và tiết kiệm nó hiệu quả hơn. Con người cũng sẽ không có dã tâm độc chiếm bất cứ nguồn năng lượng nào, mà từ đó, giúp họ độc quyền khai thác, đào bới, và sản xuất. Nếu không độc quyền về bất cứ lĩnh vực nào, thì loài người cũng tránh được nhiều mâu thuẫn về lợi ích giai cấp, tránh được nhiều cuộc chiến tranh đổ máu vì lý do đó, và tránh được cuộc chạy đua vũ trang kinh khủng như hiện nay để bảo vệ thế độc quyền kinh tế của mỗi quốc gia. Với một xã hội biết khai thác năng lượng không quá dễ dàng, nhưng sử dụng hiệu quả năng lượng thu được, người ta sẽ có xu hướng chia sẻ công nghệ hơn là giữ nó cho riêng mình – y hệt như khoảnh khắc con người biết tạo ra lửa lần đầu tiên trong lịch sử. Họ sẽ phát triển đồng đều và cân bằng – không quá nhanh và cũng không quá chậm, đủ thời gian để dừng lại, suy tư và định hình cho con đường đúng đắn để bảo vệ hành tinh và các thế hệ tương lai. Ngược lại, vì loài người đã tiến quá nhanh và quá vội vàng, với một nền văn minh phát triển đột phá dựa trên nguồn nhiên liệu hóa thạch dễ khai thác và tạo ra năng lượng, mọi thành tựu, công nghệ và tiện nghi đều sẽ trở thành lý do để cả hành tinh rơi vào tình trạng quá tải và sụp đổ, giống như một ngọn lửa cháy quá sáng và quá nhanh nhờ vật liệu khô và dễ bắt lửa. Sự ấm áp, tiện nghi, thoải mái, an toàn do một nguồn năng lượng bùng phát ngắn hạn cung cấp sẽ chỉ khiến cho tất cả nhanh chóng tắt ngóm và rơi vào màn đêm vĩnh cửu ngay sau đó. Bất cứ ai đi cắm trại và có đốt lửa ngoài trời đều hiểu rằng, nếu họ chỉ dùng những vật liệu dễ cháy, nhanh bén lửa như rơm hoặc lá khô, thì đống lửa của họ sẽ nhanh lụi tàn và tắt ngúm. Họ chỉ có thể lưu lại ánh sáng và hơi ấm trong dài hạn nhờ những khúc cây to, có đặc tính cháy chậm và trở thành than hồng có khả năng giữ nhiệt bền bỉ. Sự khôn ngoan nằm ở chỗ đó.
Cũng có những người hay nói thế này: Nếu ai kia đã trở nên giàu có nhờ tài kinh doanh và vốn đầu tư bỏ ra, thì họ xứng đáng được tiêu tiền theo ý thích cá nhân và bao nhiêu cũng được. Đừng phán xét và phê phán người giàu. Đừng dạy người giàu cách tiêu tiền. Họ đã góp công sức giúp xã hội trở nên tốt đẹp hơn, đã kiến tạo thêm công ăn việc làm cho người khác, và đã thúc đẩy kinh tế tăng trưởng đem lại sự thịnh vượng chung. Vậy thì còn đòi hỏi gì thêm nữa ở người giàu?
Đó là suy nghĩ sai lầm vì những lý do sau:
1. Tiền tệ là biểu trưng giá trị của vật chất và tài nguyên thật đã được gia công bởi năng lượng và trí tuệ của con người. Chúng ta có thể tiêu nhiều tiền, nhưng không bao giờ bù đắp được số lượng tài nguyên và năng lượng đã hao phí và bị khai thác cho việc sản xuất ra hàng hóa. Với một khối lượng tài nguyên và năng lượng có giới hạn và định mức trong phạm vi một hành tinh, chẳng ai có quyền phung phí và giành cho mình nhiều hơn số lượng vừa đủ đáp ứng nhu cầu cả. Nếu ở góc này của hành tinh, bạn lấy đi quá nhiều so với nhu cầu của mình, thì ở góc khác, sẽ xuất hiện rất nhiều người nghèo đói và thiếu thốn vì không còn đủ nguồn tài nguyên để mà đáp ứng các nhu cầu sống căn bản của họ. Mọi thứ cần phải tuân theo định luật bảo toàn năng lượng.
2. Tiền tệ chỉ đại diện cho quyền lực và lợi ích của số ít những ai sở hữu nó, trong khi nguồn tài nguyên, hệ sinh thái, năng lượng, các điều kiện sống Goldilocks, vũ trụ… được tạo ra để phù hợp và phục vụ cân bằng cho toàn bộ sự sống và nhu cầu căn bản của mọi tạo vật hiện diện trên hành tinh này. Nếu vì tiền bạc mà sự cân bằng đó không còn nữa, thì tiền bạc là vô giá trị. Trên một hành tinh có đầy đủ nguồn sống và dinh dưỡng cho mọi loài, con người chỉ có thể xây dựng nguồn sống đảm bảo vừa đủ cho các nhu cầu căn bản của giống loài, trong khi vẫn phải bảo đảm và bảo vệ sự cân bằng nói trên. Sử dụng quá mức so với nhu cầu cần thiết của mình chính là vi phạm sự công bằng đang chi phối mọi nguồn lực và lấy mất của thiên nhiên và người khác phần mà họ/chúng đáng được hưởng.
3. Khi người giàu tiêu tiền, tiền đó được đưa trở lại vào hệ thống và luân chuyển trong túi của những người giàu khác. Phần lớn món tiền được tiêu chỉ phục vụ lại cho người giàu, ở trong vòng tay của giới giàu có. Nếu nó có giúp cho nền kinh tế phát triển, thì đó là sự tăng trưởng trong hệ thống kinh tế của những người giàu, chỉ giúp người giàu xây dựng thêm dây chuyền sản xuất, thuê mướn thêm nhân công, bành trướng thêm thị phần của riêng họ. Phần mà đám đông còn lại được hưởng hoàn toàn chỉ là một ít lợi nhuận thu được từ chu trình kinh doanh, một động lực mạnh mẽ để tiếp tục “cày bừa” kiếm tiền cho bằng người giàu, và sự ngưỡng mộ ngu ngốc về cách tiêu tiền của người giàu. Việc tiêu tiền sẽ trở thành một chuẩn mực đặc biệt để xã hội công nhận và tin tưởng. Người ta sẽ chỉ làm ăn, yêu thương, hâm mộ, trầm trồ, xun xoe với những ngôi sao tiêu tiền và làm mọi thứ để khoe chuyện đó ra ngoài công chúng. Đó là một khuynh hướng nguy hiểm, sẽ càng làm cho đám đông đua theo và cố gắng LÀM VIỆC, MUA SẮM, TIÊU THỤ… và đẩy nhanh CÁI CHẾT của hệ sinh thái nơi hành tinh này.
4. Sự giàu có của một người nào đó trong thời đại này chỉ là giàu có giả tạo và ảo tưởng vì tính xa xỉ của món hàng đã mua. Bạn có thể mua một chiếc điện thoại trị giá 2.000 USD. Tuy nhiên, thực tế về nghĩa đen thì món tiền này chẳng đại diện cho giá trị thực của những thành tố làm nên chiếc điện thoại. Chắc chắn hơn 50% giá trị của nó là nợ xoay vòng. Phần còn lại là tài nguyên, năng lượng, công sức lao động/gia công. Phần giá trị của trí tuệ con người chẳng có bao nhiêu vì đã được khấu hao vào hàng triệu sản phẩm tương tự nhau. Cầm chiếc điện thoại trên tay – ngoài việc nó sẽ giảm giá trị thị trường 20% mỗi khi có một phiên bản mới hơn ra đời, món đồ này sẽ chẳng làm cho bạn được cứu rỗi khi có nạn đói nghiêm trọng xảy ra. Thậm chí, việc sở hữu nó có thể được chứng minh là vô dụng, nếu có cơn bão nào đó đánh sập toàn bộ mạng lưới phủ sóng vô tuyến trong khu vực, cắt đứt nguồn điện cung cấp năng lượng cho nhà bạn. Đối với hệ sinh thái của thiên nhiên, cái gì nằm ngoài và không kết nối được với chúng thì là vô dụng. Trong khi đó, con người chúng ta sinh ra từ thiên nhiên và sống phụ thuộc vào các nguồn lực trong thế giới tự nhiên. Thế mà chúng ta lại đặt sự giàu có của mình vào những thứ không phải và không có liên quan đến cái nôi sinh ra mình. Và do đó, chúng ta phải lệ thuộc và nô lệ cho chính món hàng chúng ta tạo ra. Rồi cuối cùng, chúng ta phải liên tục theo đuổi và chạy theo điều đó.
Vì thế, đối với những ai tiếp tục cổ vũ, ủng hộ và bảo vệ một hệ thống như thế – LÀM VIỆC – MUA SẮM – TIÊU THỤ – CHẾT, họ đang làm hai việc:
– Đẩy mạnh tiến trình hủy diệt của cả hành tinh, đưa con cháu họ xuống hố nhanh hơn.
– Càng làm giàu cho số ít những người đã giàu, nay càng giàu thêm.
Phần chia sẻ ý kiến
Bài viết đúng quá ạ!