Một bản báo cáo khảo sát bí mật do chính phủ thực hiện cho rằng địa
điểm được đề xuất làm thủy điện ở đoạn sông Sambor (Mekong) chính là
“nơi tệ hại nhất” vì tác động khủng khiếp lên sự sống hoang dã. Kế hoạch
xây dựng con đập lớn nhất Campuchia do Trung Quốc chống lưng có thể
“giết chết hoàn toàn” con sông Mekong về nghĩa đen.
Bản báo cáo này được thực hiện bởi chính phủ Phnom Penh và đã được giữ bí mật cho đến khi bị rò rỉ ra công luận vào năm ngoái, làm dấy lên mối quan tâm rằng các lãnh đạo quốc gia này muốn đẩy mạnh dự án này cho dù điều đó được tiên đoán sẽ gây ra tác động thảm khốc đối với loài cá heo trên sông và đối với một trong những cuộc di cư lớn nhất thế giới của loài cá nước ngọt. Nhà máy thủy điện dự kiến sẽ xây dựng một đập chắn rộng 18km ngang khúc sông Sambor thuộc tỉnh Kratie và đây chính là nơi người ta dễ tìm thấy loài cá heo nước ngọt Irrawaddy, hiện đang bị giảm số lượng nhanh chóng.
Để giám định tác động của môi trường của đập nước và
82km hồ chứa sẽ được hình thành phía trước nó, từ năm 2014, chính phủ
Campuchia đã ủy nhiệm cho Học viện Di sản Quốc gia (National Heritage
Institute), một tập đoàn tư vấn và nghiên cứu của Mỹ, tiến hành cuộc
nghiên cứu trong 3 năm về tác động của môi trường. Nhưng chính phủ này
lại từ chối công bố kết quả cuộc nghiên cứu này ra công luận, mặc cho
những yêu cầu của các tổ chức dân sự. Giờ đây, một bản sao báo cáo này
hiện đang nằm trên bàn tòa soạn báo Guardian.
Một trong những ghi
chú đáng quan tâm nhất của bản báo cáo là: “Tác động lên ngành thủy sản
sẽ rất khủng khiếp vì con đập ngăn chặn các loài cá di cư từ hồ Tonle
Sap, một phụ lưu cung cấp sự sống cho dòng Mekong và có khả năng truyền
sinh ngược dòng sông.”
Mekong là con sông cung cấp nhiều lượng cá nước ngọt nhất thế giới, nuôi sống ít nhất 60 triệu người dân sinh sống cạnh nó. Ủy hội Sông Mekong (The Mekong River Commission) từng đưa ra giá trị ngành đánh bắt cá hoang dã tại đây ở con số 11 tỷ đô-la, được chia sẻ giữa bốn quốc gia thành viên Campuchia, Lào, Thái Lan và Việt Nam. Giá trị đánh cược vào dự án rất lớn cho một quốc gia mà trong đó, 80% người Campuchia dùng cá như là nguồn đạm chính trong bữa ăn của họ.
Dự án xây đập này cũng sẽ thay đổi định mệnh của nhiều chủng loài khác
trong hệ sinh thái Mekong. Marc Goichot, chuyên gia về nguồn tài nguyên
nước của WWF (Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới) cho biết: “Sau 15
năm đấu tranh, cuối cùng thì WWF và các cộng sự ở Campuchia cũng giành
chiến thắng trong cuộc chiến bảo tồn loài cá heo trên sông Mekong với 15
con cá nhỏ mới ra đời từ năm 2015. Con đập ở Sambor sẽ phá hủy toàn bộ
nỗ lực đó. Cùng với sự tuyệt vọng của cá heo, ngành thủy sản, sinh kế và
nguồn sống của các cộng đồng dân cư địa phương sinh sống dọc con sống
sẽ bị tàn phá, cũng như điều đó sẽ làm cho vùng đồng bằng sông Cửu Long ở
Việt Nam sớm chìm xuống biển Đông hơn.”
Kế hoạch xây dựng con đập này bắt đầu từ việc ký bản ghi nhớ với Tập đoàn Năng lượng Nam Trung Quốc (China Southern Power Grid) vào năm 2006. Rồi sau đó, những cuộc chống đối xảy ra rộng khắp khiến nhà đầu tư Trung Quốc rút lui vào năm 2008. Thế nhưng, do tình trạng thiếu hụt năng lượng quốc gia, giá điện cao và sự phụ thuộc vào 50% nguồn năng lượng nhập khẩu đã khiến chính phủ Campuchia phải khởi động lại dự án Sambor vào năm 2016, sau khi Lào đã chính thức đưa hai đập thủy điện ở dòng trên – Đập Xayaburi và Don Sahong – vào hoạt động.
Nên nhớ, trong phần tổng kết của bản báo
cáo trên có ghi rất rõ ràng: “đây là con đập sẽ có khả năng giết chết
dòng sông về nghĩa đen, trừ khi được định vị, thiết kế và quản lý một
cách khéo léo và phù hợp với phát triển bền vững. Khúc sông Sambor là vị
trí tệ hại nhất để một con đập lớn.”
Thứ trưởng Bộ Năng lượng
của Campuchia, ông Ith Praing, phát biểu: “Đây là một vấn đề nhạy cảm và
quá sớm để công bố bất cứ thông tin nào về dự án ở Sambor.”
Được
biết, nhóm thực hiện bản báo cáo nghiên cứu về đập Sambor đã tiến hành
khảo sát ở 10 địa điểm khác nhau bằng cách triển khai những công nghệ
tối tân làm giảm mức độ tác hại nhất. Giám đốc của dự án nghiên cứu –
ông Gregory Thomas nói: “Thậm chí ngay cả với các phương pháp đo lường
giảm nhẹ tác hại tối đa, rủi ro vẫn rất cao. Chưa có bằng chứng nào cho
thấy việc ứng dụng thành công kỹ thuật giảm nhẹ tác hại ở bất cứ đập lớn
nào được xây dựng trên dòng sông vùng nhiệt đới cho đến nay.”
Thay vì làm đập mới, nhóm nghiên cứu đề nghị tích hợp đặt các tấm quang
điện mặt trời nổi trên mặt nước vào một đập nước đã xây dựng trước đo là
Đập Hạ Sesan 2, và triển khai hồ chứa của đập này như một tổ hợp lai
giữa thủy điện và quang điện. Sản lượng điện thu được có thể nâng lên
gấp đôi, hơn 800MW. Công nghệ gia tăng công suất cơ sở hạ tầng thủy điện
hiện có bằng các tổ hợp quang điện mặt trời cũng đã được triển khai
rộng rãi ở Trung Quốc và Ấn Độ.
Theo bản báo cáo, “năng lượng mặt
trời là lựa chọn duy nhất đem lại lợi ích thiết thực về mặt kinh tế và
mang tính tích cực sau khi đã tính đến mọi chi phí và lợi ích, và chi
phí của năng lượng mặt trời sẽ rẻ hơn rất nhiều so với xây dựng một con
đập có khả năng giảm nhẹ tác hại với môi trường”.
Cho đến nay, Bộ
Năng lượng Campuchia mới chỉ tiến hành những bước nhỏ hướng về phía
năng lượng mặt trời, và đã tỏ ra hờ hững với một đề nghị xây dựng nhà
máy năng lượng mặt trời có công suất 400MW, cho thấy họ vẫn ưa thích xây
dựng một đập mới có khả năng giảm nhẹ tác hại hơn.
Ông Praing
cho biết hiện chưa có bất cứ quyết định nào được đưa ra cho đến sau khi
cuộc tổng tuyển cử diễn ra vào tháng 7 năm nay. Nếu dự án đập này được
thông qua, thì ứng viên hàng đầu được chọn để xây dựng chính là Tập đoàn
Năng lượng Quốc tế Hydrolancang của Trung Quốc.
*Bình luận của Hành Tinh Titanic:
– Trung Quốc sẽ không dừng lại trong việc dùng quyền lực tài chính để
thúc đẩy Campuchia xây dựng đập mới này. Hiện đã có ít nhất 3 đập lớn đã
được xây dựng trên dòng Mekong ở Lào (Xayaburi, Don Sahong và Hạ Sesan
2) bởi nhà thầu Trung Quốc. Trước đó, từ năm 1995, Trung Quốc đã xây đập
lớn đầu tiên, Manwan (Mạn Loan, 漫灣) trên sông Mekong. Sau đó, họ đã xây
thêm bảy cái đập thủy điện lớn và hơn 20 đập nước nhỏ khác trong xứ Tây
Tạng và các tỉnh Thanh Hải, Vân Nam ở đầu nguồn Mekong. Khi thực hiện
các chương trình này, Bắc Kinh không hề tham khảo ý kiến của các quốc
gia cùng chia sẻ và sống nhờ dòng nước sông Mekong, như thủ tục quốc tế
bình thường. Nay nhìn vào những hành động của chính quyền Trung Quốc,
thì ai cũng thấy âm mưu của họ là dùng vị trí địa dư “đứng đầu nguồn”
của mình để trục lợi, bất chấp những tai hại gây ra cho hơn 200 triệu
người dân thuộc các nước ở hạ lưu sông Mekong. Trung Quốc sẽ vừa cưỡng
ép, vừa dụ dỗ, mua chuộc, và gây chia rẽ chính quyền các nước đó; giống
như họ đã làm ở Biển Đông nước ta trong mấy chục năm qua. Từ cả hai phía
Biển Đông và Sông Mekong, Trung Quốc đang từng bước siết chặt Việt Nam –
cửa ngõ của bán đảo Đông Dương – trong gọng kiềm sinh thái và địa chính
trị, để từ đó kiểm soát cả Đông Nam Á và mở rộng chiến lược “Một vành
đai, một con đường” của Tập Cận Bình trên toàn Châu Á.
– Cơn khát
năng lượng cũng sẽ đẩy chính quyền các nước đang phát triển ở dọc bờ
sông Mekong thực hiện các dự án thủy điện, vốn dễ làm, dễ kiếm tài trợ
và tham nhũng từ dòng vốn của Trung Quốc. Cơn cám dỗ là rất khủng khiếp,
và chẳng ai có thể ngăn chặn được điều đó.
– Số phận của Việt Nam hoàn toàn nằm trong bàn tay của Trung Quốc, trừ khi nền kinh tế Trung Hoa Đại Lục sụp đổ.
Hình 1: Trong phạm vi một quốc gia, đám doanh nghiệp cỡ bự phê phán những người dân nghèo không biết cách giữ vệ sinh môi trường, vứt rác ra ngoài đường, đái ỉa bậy bạ, rồi lấy lý...
Một ngày nào đó, con cháu của chúng ta cũng sẽ giống như các chú rùa bé nhỏ này, sống trong đống rác do cha ông chúng thải ra, và phải đau khổ đối mặt với các thảm họa biến đổi...
Phần chia sẻ ý kiến