2023 LÀ NĂM MÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TĂNG THEO CẤP SỐ NHÂN
2023 là một năm tồi tệ của tình trạng nóng lên toàn cầu. Chúng ta mới chỉ trải qua được hơn nửa năm nhưng gần như chắc chắn rằng năm 2023 sẽ là năm nóng nhất trong lịch sử ghi...
Lọc theo mục lục
2023 là một năm tồi tệ của tình trạng nóng lên toàn cầu. Chúng ta mới chỉ trải qua được hơn nửa năm nhưng gần như chắc chắn rằng năm 2023 sẽ là năm nóng nhất trong lịch sử ghi...
Theo một phân tích mới về dữ liệu khí hậu, nhiệt độ trung bình toàn cầu đã thiết lập mức cao kỷ lục mới trong 12 tháng vừa qua, tiến gần đến ngưỡng báo động, nơi mà giới khoa học...
Các nhà khoa học cho biết, khu vực Nam Bán Cầu đang chuẩn bị đối mặt với một mùa hè khắc nghiệt khi tình trạng biến đổi khí hậu khuếch đại tác động của các biến số khí hậu tự...
Các bộ phim của Hollywood khiến tôi nghĩ rằng nếu ngày tận thế sắp xảy ra, mọi người sẽ cùng hành động [để ngăn chặn nó]. Thực tế lại nghiệt ngã hơn nhiều. Khi còn nhỏ, tôi đã xem...
James Hansen, nhà khoa học đầu tiên gióng lên cảnh báo về cuộc khủng hoảng khí hậu tại Quốc hội Hoa Kỳ, nhận ra rằng việc giảm ô nhiễm bụi mịn trong bầu khí quyển sẽ dẫn đến một...
Những quốc gia có thu nhập cao từ lâu đã gửi rác thải của họ ra nước ngoài để vứt bỏ hoặc tái chế — và một nhóm chuyên gia nghiên cứu độc lập cho biết các nước này đang khiến thế...
Theo một nghiên cứu mới, từ hạn hán kéo dài đến lũ lụt nghiêm trọng, cường độ của các thảm họa liên quan đến nước trên khắp thế giới đã nhiều lên trong hai thập kỷ qua khi nhiệt...
Nếu bạn có đủ kiến thức và khả năng để nghiên cứu về mục đích và cách sử dụng nguồn năng lượng dồi dào đến từ nhiên liệu hóa thạch, kể từ thời điểm nó được khám phá ra vào năm...
Đến hẹn lại lên, Hành tinh Titanic tiếp tục có các nhận định thực tế về diễn biến đại dịch trong một năm vừa qua. Chúng tôi chỉ đơn thuần đưa ra những chứng cứ khoa học mà thôi,...
Chúng ta cần ba thập kỷ để thay đổi. Liệu chúng ta có làm được không? Một sự thật trở nên rõ ràng đến đáng sợ: nền văn minh của chúng ta đang trên đà sụp đổ, hướng đến tự hủy...
2023 là một năm tồi tệ của tình trạng nóng lên toàn cầu. Chúng ta mới chỉ trải qua được hơn nửa năm nhưng gần như chắc chắn rằng năm 2023 sẽ là năm nóng nhất trong lịch sử ghi nhận khí tượng hiện đại. Và năm tới [2024] sẽ còn nóng hơn nữa.
Tháng 7 vừa qua đặc biệt đáng báo động. Vào ngày 3/7/2023, nhiệt độ trung bình toàn cầu lần đầu tiên chạm mốc 17°C. Và kể từ đó, đã có thêm 15 ngày nền nhiệt độ này nằm trên ngưỡng 17°C. Vì vậy, dù chưa hết tháng, nhưng tháng 7 chắc chắn sẽ là tháng nóng nhất trong lịch sử. (Sự thực đã là như vậy, các bạn nhé!)
Bạn có thể cảm nhận được điều này ở khắp mọi nơi, với bốn vòm nhiệt (heat domes) đồng thời phá vỡ các kỷ lục nhiệt độ cao trên khắp thế giới, thường là vài độ. Ví dụ như, Trung Quốc đã phá đổ kỷ lục nhiệt độ cao trước đó với mức chênh đáng kinh ngạc là +1,9°C, lập kỷ lục mới ở mức 52,2°C.
Bên phía các quốc gia phương Tây, một vòm nhiệt khổng lồ chụp xuống Mexico và miền Nam Hoa Kỳ, gây ra một đợt nắng nóng kéo dài nhiều tuần lễ và không có hồi kết. Tp. Phoenix (bang Arizona, Mỹ) đã làm nên lịch sử với 19 ngày liên tiếp có nền nhiệt độ từ 110 độ F (khoảng 43 độ C) trở lên. Và ở Florida, nhiệt độ bề mặt biển đã lên tới gần 100 độ (khoảng 37,7 độ C), khiến đại dương giống như một bồn nước nóng.
Ở Canada, lực lượng cứu hỏa vẫn đang chiến đấu với mùa cháy rừng được coi là tồi tệ nhất trong lịch sử quốc gia này. Hàng triệu hecta đất rừng đã bị cháy đen, vô số sinh mạng bị hủy hoại và mùa cháy rừng vẫn còn kéo dài ở phía trước.
Tất cả những điều này thật khủng khiếp, tin tức đáng lo ngại nhất là những gì đang xảy ra với các đại dương. Nhiệt độ bề mặt biển Bắc Đại Tây Dương đã ở mức cao kỷ lục trong 4 tháng liên tiếp. Bạn đọc đúng thông tin rồi đó. Nhiệt độ cao hơn nhiều so với dự báo của mô hình, và làm giới khoa học bối rối.
Ở Nam Cực, phạm vi băng biển bao phủ đã ở mức thấp kỷ lục trong nhiều tháng. Và tuần trước, băng biển đã đạt mức thấp nhất trong tháng 7 kể từ khi chúng bắt đầu được quan trắc. Chúng ta đang nói về tình trạng mất đi lượng băng biển có diện tích gấp khoảng 9 lần diện tích của Vương quốc Anh.
Gần như mọi khía cạnh của hệ thống khí hậu hành tinh đều nhấp nháy màu đỏ báo động. Nhưng tại sao lại như vậy? Một phần nguyên nhân là do El Niño quay trở lại. Do ảnh hưởng của chu kỳ ENSO, nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng lên theo từng bước, tăng nhanh trong vài năm, chững lại trong vài năm, sau đó lại tăng nhanh.
Ví dụ như, đã xảy ra sự tăng nhiệt mạnh vào năm 2016, sau đó nhiệt độ chững lại trong vài năm. Bây giờ nó lại đang tăng trở lại.
Nhưng có điều gì đó khác đang diễn ra ở đây. Có vẻ như mỗi bước tăng cấp đều cao hơn bước trước đó. Mọi người đều nhận thấy nhiệt độ tăng mạnh vào năm 2016, nhưng những gì đang xảy ra trong năm nay có vẻ tồi tệ hơn nhiều trong khi đợt El Niño này hầu như chưa bắt đầu.
Vậy tại sao có vẻ như hiện tượng nóng lên toàn cầu đang tăng tốc? Bởi vì nó là như vậy. Nhiều người không nhận ra điều này, nhưng biến đổi khí hậu đang trở nên tồi tệ hơn không phải theo tuyến tính dần dần, mà là theo cấp số nhân.
Giáo sư Albert Allen Bartlett, một nhà toán học và giáo sư vật lý nổi tiếng đã từng nói:
“Thiếu sót lớn nhất của loài người là chúng ta không có khả năng hiểu được hàm số mũ”.
Trong chiều kích đó, chúng ta hãy nhanh chóng xem xét sự khác biệt giữa gia tăng tuyến tính (linear growth) và gia tăng theo cấp số nhân (exponential growth).
Gia tăng tuyến tính là khi một thứ gì đó tăng cùng một lượng qua mỗi đơn vị thời gian. Gia tăng theo cấp số nhân (hàm số mũ) là khi một thứ gì đó tăng cùng một phần trăm qua mỗi đơn vị thời gian.
Lúc đầu, gia tăng theo cấp số nhân dường như không nhanh hơn gia tăng tuyến tính là bao. Sau đó, đến một lúc nào đó, nó “đi theo hàm số mũ” và bắt đầu tăng vọt, khiến mọi người phải ngạc nhiên.
Đây là ví dụ yêu thích của tôi…
Hãy tưởng tượng bạn đang ngồi ở hàng ghế trên cùng của Sân vận động Wembley (Vương quốc Anh). Bạn bị xích vào ghế và hệ thống tưới nước bị lỗi, bắt đầu rò rỉ nước ra sân với tốc độ theo cấp số nhân.
Trong một phút, nó sẽ rỉ một giọt nước xuống sân. Phút tiếp theo, sẽ có hai giọt. Phút tiếp theo, là bốn giọt. Phút tiếp theo, tám giọt. Và cứ thế, tăng gấp đôi qua mỗi phút.
Vậy bao lâu trước khi toàn bộ sân vận động tràn ngập nước và bạn phải chết đuối trên ghế của mình? Hầu hết mọi người đoán rằng sẽ phải mất vài ngày hoặc thậm chí vài tuần để lấp đầy toàn bộ sân vận động. Nhưng trên thực tế, điều này sẽ chỉ mất 44 phút thôi.
Nhưng đó không phải là phần đáng sợ nhất. Điều đáng sợ chính là sân vận động chuyển từ trạng thái trống rỗng sang tràn ngập nước nhanh đến mức nào.
Sau mười lăm phút đợi, trên sân chỉ ngập một gallon (khoảng 4,5 lít) nước. Điều đó thậm chí sẽ không gây chú ý và bạn sẽ cảm thấy tự tin rằng vẫn còn nhiều thời gian để trốn thoát.
Sau mười lăm phút nữa, sẽ có khoảng 16.000 gallon (72.737 lít) nước trên sân, tương đương với lượng nước chứa trong một bể bơi trung bình. Nhưng khi trải rộng khắp sân thể thao, thì chúng có vẻ không nhiều lắm. Sân sẽ trông như hơi sũng nước, như thể vừa mới mưa.
Nhưng chỉ mười phút tiếp sau, 1/16 không gian sân vận động sẽ bị ngập và nước sẽ ngập lên đến vài hàng ghế. Bây giờ mực nước sẽ rất đáng kể, nhưng vẫn còn một khoảng cách xa so với hàng ghế trên cùng.
Cuối cùng, sau năm phút nữa, thì sẽ có đủ nước để lấp đầy hai sân vận động Wembley và bạn sẽ bị chết đuối. Hãy nghĩ xem điều đó xảy ra đột ngột như thế nào?
Bởi vì ban đầu tốc độ gia tăng theo cấp số nhân có vẻ chậm nên người ta thường nghĩ rằng nó cứ sẽ tiếp tục chậm như vậy. Và đó là một phần nguyên nhân khiến nhiệt độ toàn cầu tăng đột ngột khiến mọi người ngạc nhiên.
Trong 40 năm qua, nền nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng từ 0,4°C lên 1,2°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Nếu nó tiếp tục tăng với tốc độ đó thì chúng ta sẽ không đạt được ngưỡng 2°C khét tiếng cho đến thập kỷ 2060. Chúng ta còn rất nhiều thời gian để loại bỏ nhiên liệu hóa thạch và hút CO2 ra khỏi khí quyển, phải không nào?
Chỉ có điều, chúng ta sẽ không vượt qua ngưỡng tăng nhiệt đó vào thập kỷ 2060. Chúng ta sẽ bước qua ngưỡng đó chỉ với một nửa thời gian mà thôi, và đối mặt với mốc 2 độ C vào thập kỷ 2040. Hãy nhìn xem khí hậu toàn cầu đã thay đổi như thế nào kể từ những năm 1980. Chúng ta sẽ thay đổi tốc độ đó một lần nữa chỉ sau 20 năm nữa.
Hiện tại, nếu đưa tình hình hiện nay vào trong bối cảnh tương tự của sân vận động Wembley, thì chúng ta đang ở thời điểm mặt sân ướt sũng nước. Những người hàng ngày không biết gì về biến đổi khí hậu cuối cùng cũng bắt đầu nhận thấy có điều gì đó bất thường, nhưng hầu hết bọn họ vẫn không hề lo lắng về điều đó.
Năm tới sẽ còn nóng hơn nữa, với những đợt sóng nhiệt tồi tệ hơn, cháy rừng lớn hơn, nhiệt độ mặt nước biển cao hơn và mức độ băng biển bao phủ thấp hơn. Nhiều người sẽ nhận thức được thực tế của cuộc khủng hoảng khí hậu, và đây có thể là chủ đề thảo luận chính trong cuộc bầu cử Hoa Kỳ vào năm 2024.
Nhưng hãy nhớ rằng, do chu kỳ ENSO, nhiệt độ trung bình toàn cầu sẽ tăng lên theo kiểu bậc thang. Sau năm 2024, nền nhiệt độ có thể sẽ chững lại và vài năm sau, hầu hết mọi người sẽ quen với trạng thái bình thường mới.
Sau đó, vào cuối thập kỷ này, El Niño sẽ quay trở lại và nhiệt độ toàn cầu sẽ còn tăng lên một bậc cao hơn nữa. Vào thời điểm đó, chúng ta có thể sẽ bắt đầu chứng kiến những vụ mất mùa xảy ra đồng thời và tình trạng thiếu lương thực thảm khốc. Cơn hoảng loạn sẽ lan rộng và các chính phủ cuối cùng sẽ bắt đầu hành động.
Nhưng họ vẫn sẽ không ngừng đốt nhiên liệu hóa thạch. Thay vào đó, họ sẽ đầu tư vào những thứ như kỹ thuật địa – khí hậu/chỉnh sứa can thiệp vào khí hậu (geoengineering), công nghệ thu hồi carbon hoặc trồng cây. Thật không may, các giải pháp này sẽ không tạo ra nhiều khác biệt vì chúng ta đã leo lên phần dốc của đường cong parabol của hàm số mũ.
Theo ý kiến của riêng tôi, nền văn minh công nghiệp toàn cầu sẽ sụp đổ vào khoảng những năm 2030. Hầu hết mọi người đều ngạc nhiên khi tôi nói điều này. Rốt cuộc, từ nay đến năm 2030 chỉ còn 7 năm nữa. Nhưng đó chính là vấn đề của gia tăng theo cấp số nhân — nó diễn ra nhanh hơn dự kiến của bạn đấy!
là một kênh thông tin phi lợi nhuận và độc lập. Chúng tôi không nhận đăng tin quảng cáo hoặc bất cứ nguồn tài trợ nào từ các chính phủ hay tập đoàn kinh tế, để giữ vững quan điểm nói thẳng, nói thật và nói chính xác về cuộc khủng hoảng khí hậu cho Cộng đồng dân cư Việt Nam – một trong những quốc gia sẽ bị tác động nặng nề vì cuộc khủng hoảng ĐỘT BIẾN KHÍ HẬU. Vì thế, mỗi khoản tiền bạn đọc đóng góp cho chúng tôi đều sẽ giúp bảo vệ và phát triển kênh thông tin duy nhất bằng Tiếng Việt về biến đổi khí hậu này. Xin cảm ơn.
Phần chia sẻ ý kiến