Mặc dù có sự hiện diện của định luật thứ hai của nhiệt động lực học (hay còn gọi là nguyên lý bất định và vô trật tự – Entropy Law, là động lực làm cho một hệ kín vật lý luôn tiến triển theo chiều hướng xấu đi và tan rã), nhìn lại chặng đường 13,7 tỷ năm trước, từ khi vũ trụ được sinh ra cho đến ngày hôm nay có sự hiện diện của loài người (200.000 năm trước), dường như nguyên tắc dẫn đường cho MỤC ĐÍCH CỦA TIẾN HÓA là:

1. Mọi yếu tố trong quá trình phát triển luôn có khuynh hướng trở nên phức tạp hơn.

2. Sự phức tạp (complexity) khi vươn đến một tầm mức nào đó sẽ có nguy cơ đổ vỡ và tự hủy(entropy).

3. Để tránh đổ vỡ, các điều kiện Goldilocks (những điều kiện môi trường thích hợp và hỗ trợ cho sự phức tạp mới sinh ra và phát triển) sẽ ngày càng khan hiếm và chặt chẽ hơn, nhằm hình thành một trình độ phức tạp cao cấp hơn (higher complexity).

4. Toàn bộ tiến trình phức tạp hóa, rồi đổ vỡ và siết chặt/thu hẹp thêm điều kiện Goldilocks là nhằm để nâng tầm học hỏi và chuyển tiếp thông tin mang tính tập hợp (collective learning) giữa các thực thể của tiến hóa để tạo ra những nền tảng tập hợp thông tin mang tính phức tạp cao hơn nữa.

Như vậy, về phương diện của vật lý và tiến hóa học, mục tiêu sự phát triển/tiến hóa của vũ trụ không phải là bản thân của sự sống, mà đó là một quá trình truyền đạt thông tin từ đơn giản đến phức tạp theo nguyên tắc tập hợp kiến thức và học tập qua nhiều mức độ của đổ vỡ và phức tạp hóa cấu trúc vật chất trên nền tảng hoạt hóa các dạng năng lượng tiềm ẩn từ thấp đến cao.

Đó là quá trình vũ trụ của thời gian và không gian được sinh ra từ hư vô…

… bắt đầu với một điểm đậm đặc giản đơn chứa đầy năng lượng và có kích thước còn nhỏ hơn cả một nguyên tử…

…dẫn đến vụ bùng nổ Big Bang, sinh ra điện từ trường và lực hấp dẫn, giúp các hạt quarks và leptons đầu tiên có nguồn gốc từ năng lượng của vụ nổ kết hợp với nhau, cấu thành protons và electrons của nguyên tử…

…rồi đến sự hình thành các đám mây chứa đựng những nguyên tử đơn giản với một nhân – một electron hoặc một nhân – hai electron (Hydro, Helium)…

…các đám mây Hydro và Helium này cô đặc lại nhờ lực hấp dẫn, sinh ra các ngôi sao nóng và những siêu tân tinh (supernova)…

…các ngôi sao cực lớn sau khi cháy hết, đã bùng nổ lần cuối và sản xuất ra các nguyên tử phức tạp hơn trong lõi của nó, từ đó sinh ra 118 nguyên tố có cấu trúc nguyên tử đa nhân với nhiều quỹ đạo electron hơn, là thành phần chủ yếu cấu thành các hành tinh đá xoay quanh những ngôi sao trẻ, có nền tảng vững chắc và một môi trường “không quá nóng, không quá lạnh” phù hợp với sự sống phát sinh ra sau này… Điều đặc biệt là các nguyên tố cấu thành những hành tinh đá đều có mức năng lượng thông tin dưới hình thức lượng tử khác nhau một cách tương xứng, để chúng có thể kết hợp với nhau để tạo thành các phân tử phức tạp hơn…

…trên một trong những hành tinh đá, nằm trong một hệ sao gọi là Thái Dương Hệ, và hệ sao này là một trong số hàng tỷ tỷ hệ sao khác thuộc về một thiên hà khổng lồ có tên gọi là dải Ngân Hà, và thiên hà này là một trong số hàng tỷ tỷ thiên hà khác trong vũ trụ, đã xuất hiện sự sống đầu tiên (hay ít nhất là đã được biết đến cho tới nay) – một mức độ cao hơn của sự phức tạp hóa, nhờ kết hợp với các điều kiện Goldilocks, để hình thành các phân tử Amino Acid, Protein và cao cấp hơn nữa là DNA (chuỗi phân tử di truyền), từ các nguyên tố có cấu trúc nhân và điện tử lớn hơn (như Nitro, Oxygen, Carbon, Calcium, Phosphorus, Sulfur (lưu huỳnh)…). DNA là hình thức kết hợp nhiều phân tử Amino Acid, chứa đựng nhiều thông tin phức tạp nhất để mang đến cái gọi là SỰ SỐNG ĐẦU TIÊN.

…và sự sống đầu tiên đã được sinh ra trên hành tinh đá mang tên Trái Đất, với các chuỗi DNA tự bổ sung, sao chép và kết hợp để tạo thành nhiều cơ thể sống sinh vật, từ dạng đơn giản như đơn bào cho đến phức tạp như đa bào, vi khuẩn, thực vật và động vật. Tất cả đều là hình thức sao chép, học tập và phát triển thông tin lượng tử ở mức độ cực kỳ phức tạp và đặc biệt – mức độ sinh học với chuỗi xoắn kép tuyệt vời đến mức hoàn hảo của phân tử di truyền DNA.

…và để lưu giữ nội dung thông tin và tăng cường hơn nữa khả năng học tập của thực thể sinh học, khả năng của DNA không thể đáp ứng được nhanh chóng điều đó vì nó hoạt động tuân theo định luật hủy diệt entropy qua nhiều thế hệ chủng loài. Cần phải có một đơn vị có cấu trúc phức tạp hơn ra đời – trong một môi trường mang đầy đủ các điều kiện Goldilocks mới. Đó là sự phát triển và hình thành một công cụ học tập, sao chép và tích lũy thông tin kiến thức nhanh chóng hơn, theo thời gian thực (real time): NÃO BỘ của động vật, có khả năng đáp ứng nhanh chóng và hiệu quả nhất với nhu cầu này của tiến hóa…

…nhưng động vật luôn nhanh chóng chết đi và đánh mất khá nhiều thông tin được lưu trữ trong não bộ. Vì thế, tự nhiên đã cho xuất hiện một chủng loài động vật mới sở hữu một bộ não có khả năng sáng tạo ra công cụ giúp ghi thu lại và sao chép kiến thức/thông tin qua nhiều thế hệ. Chủng loài này chính là CON NGƯỜI (Homo Sapiens), giao tiếp với nhau bằng ngôn ngữ, và có khả năng học hỏi tối ưu, phát triển nguồn thông tin của mình một cách nhanh chóng, chính xác và ghi nhận lại thông tin như một tập hợp chung qua nhiều thế hệ để tự nâng cấp chính bản thân mình. Xuyên qua 4 tỷ năm tiến hóa trên hành tinh Trái Đất, chúng ta là chủng loài duy nhất được ban tặng món quà vô giá này – khả năng học hỏi mang tính tập hợp (collective learning), và đó là lý do vì sao chúng ta có lịch sử của riêng mình.

Thật vậy, con người dù chỉ mới xuất hiện cách đây 200.000 năm, tính ra chỉ bằng 3 giây so với toàn thể lịch sử 13,7 tỷ năm tiến hóa của vũ trụ, nhưng bộ não của chúng ta đã biết cách sử dụng năng lượng ở mức khá cao- từ những hình thức sơ khai như giữ lửa, làm nông, săn bắt thú đến các hình thức phức tạp như sản xuất công nghiệp, khai thác nhiên liệu hóa thạch, chế tạo các công nghệ và vật liệu mới… Con người đã bắt đầu kết nối thông tin với nhau trên toàn cầu từ cách đây 500 năm, bằng thương mại đường biển, điện tín, và bây giờ là mạng lưới Internet. Về mặt năng lượng và tầm mức liên kết thông tin, loài người đang dần biến Trái Đất trở thành một bộ não khổng lồ với khả năng kết nối, ghi nhận, sao chép và chia sẻ thông tin ở mức độ cực kỳ phức tạp, nhờ sức mạnh của máy móc và bộ não của 7 tỷ người trên hành tinh này.

Và sự phức tạp này sẽ ổn định và dừng lại ở đó?

Không và không. Như một nguyên tắc bất di bất dịch, mức độ phức tạp càng tăng, thì sự mỏng dòn và dễ đổ vỡ của nó càng lớn. Có những dấu hiệu cảnh báo lớn lao cho sự đổ vỡ này:

1. Chính vì đòn bẩy của khả năng học tập mang tính tập hợp (collective learning) có sức mạnh khủng khiếp, nó có khả năng sử dụng một phần nguồn năng lượng khổng lồ nằm bên trong các hạt nhân nguyên tử cơ bản của vụ nổ Big Bang của vũ trụ sơ khai khi xưa để sử dụng cho mục đích bảo vệ sự sống còn của một phần chủng loài đang sở hữu công cụ phục vụ cho khả năng học tập này. Đây là cái bẫy của Entropy, vì khả năng học tập của bộ não con người vẫn chưa đủ tầm và khả năng để kiểm soát năng lượng nguyên tử về mặt lý trí và cảm xúc. Chúng ta có thể sử dụng năng lượng nguyên tử để giải quyết các xung đột và tiêu diệt chính chúng ta. Và thế là mọi thứ tan rã và tiến hóa lại phải bắt đầu công việc của mình lại một lần nữa.

2. Tương tự, việc khai thác quá nhiều năng lượng từ nhiên liệu hóa thạch làm cho loài người phớt lờ các nguyên tắc Godilocks phù hợp và bảo vệ sự sống – nền tảng cho sự phát triển và tiến hóa của con người từ 10.000 năm trước. Chúng ta đã thải vào bầu khí quyển quá nhiều CO2 đến mức làm cho nền khí hậu Trái Đất tích nhiệt và nóng lên, đã gây ô nhiễm đất liền và đại dương, tiêu diệt các loài động thực vật khác, hủy hoại các điều kiện sống, và phá hủy cả khả năng sinh học của não bộ bằng nhiều phương thức sinh học và hóa học khác nhau – như ma túy, thuốc an thần, cuộc sống công nghiệp đơn điệu, nền giáo dục lệch chuẩn chỉ phục vụ cho mục đích công nghiệp…

3. Chúng ta – những thực thể sinh học từng thay thế và vượt lên trên các thực thể cấp nguyên tử/phân tử nghèo nàn về mức độ phức tạp và khả năng học hỏi thông tin – sẽ bị thay thế bởi chính các thực thể phức tạp hơn về mặt hình thức và cao cấp hơn về mặt ghi nhận, sao chép và phát triển thông tin bằng khả năng học hỏi mang tính tập hợp. Các thực thể này không gì khác hơn chính là trí tuệ nhân tạo – NGƯỜI MÁY, với khả năng tự nâng cấp, sống sót trong các điều kiện Godilocks khắc nghiệt hơn, có thể kết nối mạng internet với nhau, có thể học hỏi nhanh chóng gấp nhiều lần não bộ con người, và đang được trao quyền tư duy độc lập dưới hình thức trí thông minh nhân tạo (Artificial Intelligence) trong tương lai gần. Machine Learning là một hình thái cao cấp hơn của Collective Learning?

Như một quy luật của tiến hóa, đổ vỡ và phát triển phức tạp hơn, liệu chúng ta có tự hủy diệt hoàn toàn các điều kiện sống trên Trái Đất cùng với chính giống loài của mình bằng cách gây ô nhiễm môi trường sống vì sự tham lam và ích kỷ của một số ít người, gây nên những căng thẳng địa chính trị giữa các quốc gia và tiến đến kích hoạt chiến tranh hạt nhân tiêu diệt lẫn nhau, và phó thác quyết định chiến tranh và tự bảo vệ mình một cách tuyệt vọng bằng trí thông minh nhân tạo, mà không biết rằng, mình sẽ sớm bị quét sạch khỏi bề mặt của hành tinh này bởi phóng xạ, ô nhiễm môi trường và sự thông thái của máy móc.

Cuối cùng, chiều dài lịch sử 13,7 tỷ năm tiến hóa của vũ trụ cho đến thời đại của loài người chúng ta (thế Nhân Sinh – Anthropocene) ngày hôm nay cho thấy điều gì? Vâng, nó chứng minh tính chất phức tạp và nguy cơ dễ đổ vỡ trong mọi thời điểm của tiến hóa và phát triển của vũ trụ. Đồng thời nó cũng cho thấy sức mạnh của khả năng học hỏi mang tính tập hợp như một toàn thể của tự nhiên. Chúng ta sẽ học biết và ý thức được điều gì là quan trọng nhất cho sự phát triển và vươn lên một hình thức học hỏi để phát triển phức tạp hơn, cao cấp hơn, hay sẽ phá vỡ mọi thứ và thất bại để quay trở về là những mảnh vỡ nguyên tử của các vì sao siêu tân tinh ngày xưa? Liệu chúng ta có thể vượt qua thân phận sinh học phân tử hèn kém của mình để vượt qua định mệnh Entropy và vươn lên một tầm mức cao hơn nhờ biết tôn trọng các định luật của tiến hóa, trong đó tập trung vào tiến trình học hỏi các thông tin mới mẻ và mức độ phức tạp của tiến trình này. Liệu trong tương lai, loài người sinh học sẽ bị thay thế hoàn toàn bởi người máy hoặc máy móc bán sinh học để có thể tiếp tục ghi nhận, sao chép và phát triển hình thức tiến hóa của mình lên một cấp độ phức tạp hơn – cấp độ của TƯ DUY ĐIỆN TOÁN?

Đó là hai vấn đề của cùng một bài toán tiến hóa:

Ingredients of Evolution + Goldilocks Conditions = New Complexity + Entropy = Collapse

Hoặc:

Ingredients of Evolution + Goldilocks Conditions = New Complexity + Collective Learning = New Complexity + …

trong đó,

– Ingredients of Evolution là các thành phần của tiến hóa.

– Goldilocks Conditions là các điều kiện tương hợp để tiến hóa xảy ra.

– New Complexity là kết quả của tiến hóa, là mức độ phức tạp của cấu trúc tiến hóa.

– Entropy là nguy cơ đổ vỡ và tan rã, trở về trạng thái trước đó của tiến hóa.

– Collective Learning là khả năng học hỏi, sao chép và ghi nhận thông tin tiến hóa mang tính tập hợp để phát triển lên cao hơn.

– Collapse là sự sụp đổ và phá hủy.

Trong cuộc đời mình, tôi đã gặp thấy nhiều trường hợp đơn giản hóa cuộc đời mình, trong đó có bạn bè, anh chị em, họ hàng, cấp trên, hàng xóm láng giềng. Họ không muốn làm phức tạp thêm cuộc sống của mình bằng việc học hỏi thêm hệ thống tri thức và triết lý cần thiết cho một nhân cách hoàn chỉnh. Họ chỉ biết việc của mình, học để kiếm tiền, học để ra nước ngoài, học để an thân, học để xu nịnh người khác, học chỉ để phục vụ cho một công đoạn phục vụ cho nền sản xuất của xã hội công nghiệp, học chỉ để thu lợi cho bản thân mà không cần biết điều mình đang làm sẽ phá hủy một vài yếu tố tích hợp quan trọng khác trong tự nhiên khiến cả hệ sinh thái sụp đổ, học để tự bịt tai và bịt mắt của mình trước những thay đổi rất lớn và hệ trọng của sự sống trên toàn hành tinh này. Họ không quan tâm đến việc đất nước sẽ đi về đâu, thế giới sẽ bị ảnh hưởng gì, và sự sống trên hành tinh này sẽ bị tiêu diệt như thế nào vì một hành vi đơn lẻ nhưng có phạm vi ảnh hưởng lớn lao của con người.

Rất rất nhiều người tự hạ cấp bản thân và trình độ phức tạp tiến hóa trong con người mình bằng cách học chỉ để khi ra đời được làm quảng cáo, tiếp thị hoặc kinh doanh một lon nước ngọt, một chai nước khoáng, hoặc một sản phẩm tầm thường nào đó của nền công nghiệp tư bản. Họ không hề ý thức rằng, chính bộ não và toàn thể các phân tử amino acid và ADN có trong cơ thể của họ là sản phẩm được kết tinh từ các vụ nổ siêu tân tinh vĩ đại từng xảy ra trên bầu trời vũ trụ, là kết quả của sự kết hợp siêu việt từ những điều kiện Goldilocks độc nhất vô nhị và rất rất hiếm xảy ra cùng một lúc trong hàng tỷ thiên hà nơi vũ trụ này, và là tập hợp các thông tin tri thức của 13,7 tỷ năm mà Tạo Hóa muốn gom lại và đặt để vào đó.

Vâng, sự đơn giản hóa cuộc sống con người một cách ích kỷ và tham lam đang là một trong những dấu hiệu của Entropy. Nó làm chúng ta bị thoái hóa, ngưng học hỏi điều quan trọng và cần thiết cho sự sống của chính mình, và tàn phá hệ sinh thái hành tinh này từng bước một.

Tôi tự hỏi có phải chính những giá trị phổ quát của TÌNH YÊU, SỰ BAO DUNG và NIỀM HY VỌNG mới là thước đo và nền tảng cho một tầm cao phát triển mới của con người, và loài người đang từng bước học hỏi chúng qua nhiều tôn giáo và nền đạo đức khác nhau?

Ánh sáng và năng lượng phát ra từ vụ nổ Big Bang,

được chứa đựng trong mỗi nguyên tử của vật chất cấu thành vũ trụ này,

được bao hàm trong chuỗi xoắn kép phân tử ADN nằm trong não bộ của mỗi sinh vật sống trên hành tinh Trái Đất này,

được ghi nhận trong quãng đời của con người từ lúc sinh ra trong vòng tay gia đình cho đến lúc chết đi trong sự tiếc thương của mọi người khác,

phải là nguồn khai sáng của SỰ BAO DUNG, TÌNH YÊU và NIỀM HY VỌNG mà tiến hóa muốn chúng ta cùng nhau hướng đến để vươn lên cao hơn, xa hơn, chạm đến SỰ HIỆN DIỆN CỦA ĐẤNG TẠO HÓA. Tất cả những giá trị phổ quát này đều mang tính xây dựng, tiến tới một tập hợp tri thức cao cấp hơn, giúp con người vượt qua số phận của chính mình để vươn lên tầm cao mới, bảo vệ công trình của tiến hóa, và lưu giữ nguyên trạng các điều kiện Goldilocks của Trái Đất.

Nhưng liệu chúng ta có thất bại trên chặng đường này, vì ENTROPY của SỰ THAM LAM, ÍCH KỶ, NGU DỐT và KIÊU NGẠO?